توسط: مرکز مطالعات استراتژيک و منطقوی

یادآوری: نسخۀ PDF این تحلیل را از اینجا دانلود نمایید.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

آنچه درین شماره می‌خوانید:

دیدگاه ترامپ نسبت به‎ افغانستان؛ بحران انسانی و چالش‎های منطقه ای
پیشینه تاریخی روابط ترامپ با افغانستان
سیاست‌های احتمالی ترامپ در اداره جدید امریکا
نقش منتقدین امارت اسلامی در کابینه ترامپ و ملاقات آنکارا
فشار‎های جدید امریکا به‎‎‎‎‎‎‎‎امارت اسلامی و چالش‎های منطقه‎ای
نتیجه گیری
پیشنهادات
منابع

مقدمه

بی تردید سیاست‎های ایالات متحده در قبال افغانستان همواره از پیچیدگی‎های برخوردار بوده و با تغییر دولت‎ها دچار دگرگونی گردیده است. در این میان سیاست‎هایی دونالد ترامپ نسبت به‎‎‎‎‎‎‎‎افغانستان یکی از مهمترین و بحث برانگیز‎ترین موضوعات در سیاست خارجی امریکا به‎‎‎‎‎‎‎‎حساب می‎‎‎‎رود. با آنکه اقدامات سیاسی دونالد ترامپ در سطوح مختلف جهانی موافقین و مخالفین خودش را دارد! اما بررسی سیاست‎های آن در منطقه به‎‎‎‎‎‎‎‎خصوص در افغانستان با توجه به‎‎‎‎‎‎‎‎نقش این کشور در معادلات امنیتی و اقتصادی منطقه، آینده این کشور را در ابهام قرار داده است. طوریکه اداره ترامپ در دور اول ریاست جمهوری اش سیاستی ترکیبی از فشار نظامی و دیپلماسی را در پیش گرفت که در نهایت منجر به‎‎‎‎‎‎‎‎امضای توافقنامه دوحه با امارت اسلامی و خروج نیروهای امریکایی از افغانستان شد.

اینک در دور دوم ریاست جمهوری اش سیاست‎های متفاوتی از جمله تهدید به تعلیق کمک‎های بشردوستانه، مطالبه بازگردانیدن تجهیزات نظامی امریکایی از امارت اسلامی، اتخاذ موضع سختگیرانه‎تری نسبت به‎‎‎‎‎‎‎‎مهاجرین را دنبال کرده است. بنابراین در این نوشته به‎‎‎‎‎‎‎‎دنبال پاسخ به‎‎‎‎‎‎‎‎این پرسش هستیم که آیا سیاست‎های جدید ترامپ موجب تقویت نفوذ امریکا در منطقه خواهد شد و یا اینکه به‎‎‎‎‎‎‎‎تداوم بحران افغانستان دامن خواهد زد؟ برای درک بهتر این سیاست‎ها در ابتدا باید نگاهی به‎‎‎‎‎‎‎‎پیشینه روابط ترامپ با افغانستان داشت، سپس رویکرد او در دوره دوم ریاست جمهوری اش در ایالات متحده نسبت به‎‎‎‎‎‎‎‎امارت اسلامی که انعکاسی از آینده افغانستان دارد و ‎‎‎‎‎‎‎‎یکی از موضوعات مهم در سخنرانی‎های ترامپ تبدیل شده است، پرداخته خواهد شد.

پیشینه تاریخی روابط ترامپ با افغانستان

در دوره نخست ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، سیاست‌های او نسبت به‎‎‎‎‎‎‎‎افغانستان بر مبنای کاهش هزینه‌های نظامی و خروج نیروهای امریکایی شکل گرفت. این سیاست‌ها در ابتدا با افزایش فشار نظامی برای وادار کردن امارت اسلامی به‎‎‎‎‎‎‎‎مذاکره آغاز شد، اما در نهایت به‎‎‎‎‎‎‎‎توافق صلح منجر گردید. توافقی که در فبروری ۲۰۲۰ در دوحه امضا شد، شرایط خروج تدریجی نیروهای امریکایی را تعیین کرد و به‎‎‎‎‎‎‎‎امارت اسلامی وعده‎ای برداشته شدن تحریم‌ها و آزادی ۵۰۰۰ زندانی را داد. ترامپ که همواره بر شعار “پایان دادن به‎‎‎‎‎‎‎‎جنگ‌های بی‌پایان” تأکید داشت، این توافق را یکی از دستاوردهای بزرگ سیاست خارجی خود معرفی می‎کرد، اگرچه نگرانی‌هایی در مورد ضمانت‌های اجرایی این توافقنامه وجود داشت، اما امضای این توافق، باتردیدها در باره تعهد به مفاد آن پابرجا ماند. امارت اسلامی هم اعلام کرده بود که ارتباط خود را با گروه‌های ” تروریستی” مانند القاعده قطع خواهند کرد، اما برخی گزارش‌ها مدعی حفظ روابط امارت اسلامی با شبکه القاعده شده است،[1] در حالیکه امارت اسلامی همواره این ادعا‎ها را رد کرده است. ترامپ در یکی از سخنانش هشدار داده بود که در صورت تخطی امارت اسلامی از توافق، امریکا با “نیرویی بی‌سابقه” بازخواهد گشت. این اظهارات نشان از راهبرد دوگانه‌ای داشت که از یک سو تمایل به‎‎‎‎‎‎‎‎خروج نیروها و از سوی دیگر تهدید به‎‎‎‎‎‎‎‎اقدام نظامی را هم‌زمان پیش می‌برد. این استراتژی اگرچه برای کاهش حضور نظامی امریکا در افغانستان مؤثر بود، اما به‌نوعی قدرت اجرایی دولت کابل را تضعیف کرد، چرا که مذاکرات بین امارت اسلامی و دولت افغانستان با تأخیر و چالش‌های متعدد مواجه شد.

روند خروج نیروهای امریکایی به‌گونه‌ای طراحی شده بود که دولت بایدن نیز چاره‌ای جز ادامه آن نداشت و این مسئله در نهایت به‎‎‎‎‎‎‎‎سقوط نظام جمهوریت در افغانستان در سال ۲۰۲۱ منجر شد. بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که تصمیم ترامپ مبنی بر امضای توافق صلح بدون مشارکت فعال دولت افغانستان، زمینه‌ساز قدرت‌گیری دوباره امارت اسلامی شده است. [2] هرچند در ابتدا سیاست‌های ترامپ نسبت به خروج نیرو‎های امریکایی از افغانستان امیدهایی تازه ای را در اذهان مردم این کشور خلق کرد، اما با رویکرد دولت امریکا در قبال افغانستان دیده شد که این امید‎ها عاری از نگرانی نخواهند بود.

سیاست‌های احتمالی ترامپ در اداره جدید امریکا

اکنون که ترامپ برای دومین بار به‎‎‎‎‎‎‎‎کاخ سفید بازگشته است، پرسش این است که سیاست او نسبت به‎‎‎‎‎‎‎‎امارت اسلامی تا چه حد تغییر خواهد کرد؟ هرچند نظر به ویژه‎گی‎های شخصیتی ترامپ که غیر‎قابل پیشبینی است و تصمیمات آنی می‎گیرد، نمی توان هیچ یک از دیدگاه‎های اورا قطعی دانست. اما برخی بر این باورند که ترامپ ممکن است فشار‎های بیشتری بر امارت اسلامی وارد کند تا یک دولت فراگیر تشکیل دهد، در همین حال امیدواری‎های نیز وجود دارد که او دوباره روابط دوجانبه با امارت اسلامی را بهبود بخشد. قبل از اعلام برخی دیدگاه‎ها از سوی او گمان می‎‎‎‎رفت که با توجه به‎‎‎‎‎‎‎‎بحران انسانی و اقتصادی در افغانستان کمک‎های بشردوستانه را مشروط به‎‎‎‎‎‎‎‎تغییرات خاصی کند. [3] حالا که موقف خود را نسبت به‎‎‎‎‎‎‎‎قطع مؤقت کمک‎ها به‎‎‎‎‎‎‎‎افغانستان علی رغم وضعیت بحران بشری در این کشور در کنار دیدگاه‎های دیگری او نسبت به افغانستان، دانسته می‎‎‎‎شود که ترامپ خواست‎های از افغانستانی زیر اداره امارت اسلامی دارد که هرازگاهی به‎‎‎‎‎‎‎‎شکلی از اشکال آن را مطرح کرده است. اینجا به‎‎‎‎‎‎‎‎برخی از اقدامات مهم ترامپ علیه افغانستان خواهیم پرداخت:

قطع مؤقت کمک‌ها به‎‎‎‎‎‎‎‎افغانستان: ترامپ تمامی کمک‌های خارجی ایالات متحده را به شمول افغانستان و به استثنای اسرائیل و کشور مصر به‎‎‎‎‎‎‎‎مدت ۹۰ روز به‎‎‎‎‎‎‎‎حالت تعلیق درآورده است. این تصمیم باعث نگرانی‌های زیادی در مورد نیازهای بشردوستانه در افغانستان شده است، زیرا میلیون‌ها نفر به‎‎‎‎‎‎‎‎کمک‌های بین‌المللی در این کشور وابسته هستند. وزارت اقتصاد به‎‎‎‎‎‎‎‎طلوع‌نیوز گفته است که فعالیت‌های ۵۰ نهاد مددرسان از بهر تعلیق کمک‌های امریکا به‎‎‎‎‎‎‎‎افغانستان، متوقف شده‌اند. عبداللطیف نظری معین مسلکی وزارت اقتصاد از کشور‎ها‎ی جهان از جمله امریکا خواسته است که کمک‌های بشری را سیاسی نسازند. آقای نظری در این باره افزود: «توقف فعالیت شماری از نهادها و موسسات امدادی به‎‎‎‎‎‎‎‎دلیل تعلیق شدن فعالیت‌ها بشردوستانه از سوی اداره جدید ایالات متحده مباحث بشردوستانه را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد؛ به‎‎‎‎‎‎‎‎همین دلیل ما می‌خواهیم که کشور‎ها‎ از جمله ایالات متحده کمک‌های بشردوستانه را سیاسی نسازند.» برنامه جهانی خوراک در افغانستان نیز گفته که توقف کمک‌های امریکا و کاهش بودجه بین‌المللی، یک‌ سوم جمعیت افغانستان را در گرسنگی حاد قرار داده است. شاو وی لیِ رییس برنامه جهانی خوراک هر گونه کاهش احتمالی در کمک‎ها به افغانستان را نگران کننده دانسته، سطح نیاز‎ها در این کشور را بسیار بالا خوانده است و از جامعه جهانی خواسته است که در اتخاذ و اجرائی کردن هر تصمیمی نسبت به افغانستان نیاز ها و شرایط مردم این کشور را در نظر گیرند.[4]

با این حال به دنبال بسته شدن ۵۰ نهاد کمک کننده در افغانستان، سازمان کمک‎های مردمی ناروی از توقف فعالیت هایش در ۱۲ کشور از جمله افغانستان خبر داده است. این نهاد در خبرنامه اعلام کرده است که وزارت خارجه ایالات متحده به‎‎‎‎‎‎‎‎آنان دستور فوری توقف تمامی فعالیت‎های مرتبط با کمک‎های مالی را داده است. همچنین در گزارش اسوشیتدپرس آمده است که دستور مارکو روبیو، وزیر امور خارجه امریکا که از طریق تلگراف با تمامی نمایندگی‌های سیاسی این کشور در سراسر جهان شریک شده، نشان‌دهنده آغاز تطبیق فرمان اجرایی است که دونالد ترامپ پس از برگشت به‎‎‎‎‎‎‎‎قدرت، امضا کرد. پیش از این مارتین گریفتس معاون دبیر کل سازمان ملل در امور کمک‌های بشردوستانه، در واکنش به‎‎‎‎‎‎‎‎ممنوعیت کار زنان در نهادهای خارجی از سوی امارت اسلامی گفته بود، نمی‌توانند به‎‎‎‎‎‎‎‎فرستادن کمک‌های مالی به‎‎‎‎‎‎‎‎این گروه ادامه دهند. مارتین گریفیتس در گفت و گو با بی بی سی از قطع کمک‎ها به‎‎‎‎‎‎‎‎افغانستان خبر داده گفته بود این کار ظرفیت در حدود ۲۸ میلیون تن از شهروندان افغانستان را صدمه خواهد زد. [5] در حالیکه در سه سال پسین، بیش از 2 میلیارد دالر از کمک‎های خارجی امریکا در قالب بسته‎های نقد 32 و 40 میلیون دالری به‎‎‎‎‎‎‎‎افغانستان زیر اداره امارت اسلامی ارسال شده است. گذشته از قطع کمک‎ها با بسته شدن این ادارات صد‎ها نفر در افغانستان که هرکدام نان آور خانواده‎ها هستند بیکار خواهند شد. در همین حال اوچا دفتر هماهنگ کننده امور بشردوستانه سازمان ملل متحد گفته است در سال روان میلادی ۱۴،۸ میلیون افغان که یک سوم از نفوس کشور را تشکیل می‌دهند، به‎‎‎‎‎‎‎‎کمک‌های غذایی و زراعتی نیاز دارند. این اداره پیش از این به‎‎‎‎‎‎‎‎تاریخ ششم جنوری در گزارش خود ابراز نگرانی کرده بود که سال روان میلادی ۲۲،۹ میلیون افغان یا نیمی از نفوس افغانستان به‎‎‎‎‎‎‎‎کمک‌های بشری نیاز دارند.[6]

خواست بازگرداندن تجهیزات نظامی امریکا از امارت اسلامی: ترامپ خواستار بازگرداندن تجهیزات نظامی امریکا از امارت اسلامی افغانستان شده است که شامل هواپیماها، وسایل نقلیه نظامی و تجهیزات ارتباطی می‌شود. این تجهیزات به‎‎‎‎‎‎‎‎عنوان یکی از منابع اصلی قدرت امارت اسلامی در افغانستان محسوب می‌شود در حالیکه بازگرداندن آنها می‌تواند منجر به‎‎‎‎‎‎‎‎کاهش قدرت نظامی امارت اسلامی شده کار امارت اسلامی را در مبارزه با تروریسم و تنش‎های مرزی به‎‎‎‎‎‎‎‎مشکل مواجه سازد.

دونالد ترامپ رئیس جمهور جدید امریکا، پس از خروج امریکا از افغانستان همواره به‎‎‎‎‎‎‎‎بازگردانیدن تجهیزات نظامی امریکا از افغانستان تاکید می‎‎‎‎کرد و اخیرا اینکه در آخرین سخنرانی خود قبل از مراسم تحلیف، برای ادامه کمک‎های کشورش به‎‎‎‎‎‎‎‎افغانستان شرط گذاشته بود که امارت اسلامی باید تجهیزات نظامی امریکا را باز گرداند. [7] ‎‎‎‎‎‎‎‎بااین حال گزارش منتشره از بی بی سی به‎‎‎‎‎‎‎‎نقل از پنتاگون مقدار تجهیزات امریکایی برجا مانده از نظام جمهوریت به‎‎‎‎‎‎‎‎اداره امارت اسلامی را نشان می‌دهد که بیش از ۹۰۰۰ مهمات به‎‎‎‎‎‎‎‎ارزش بیش از ۶.۵ میلیون دالر در این کشور باقی مانده است. طبق این گزارش، بیشتر این مهمات از نوع غیردقیق هستند. همچنین از ۹۶ هزار خودروی نظامی که ایالات متحده به‎‎‎‎‎‎‎‎نیروهای افغانستان تحویل داده بود، بیش از ۴۰ هزار خودرو به‎‎‎‎‎‎‎‎دست امارت اسلامی افتاده است، از جمله ۱۲ هزار دستگاه هاموی. در ضمن، از مجموع بیش از ۴۰۰ هزار قبضه سلاح که امریکا به‎‎‎‎‎‎‎‎افغانستان ارسال کرده بود، حدود ۳۰۰ هزار قبضه در این کشور به‌جا مانده است.گزارش همچنین بیان می‌کند که تقریباً تمام تجهیزات ارتباطی، از جمله ایستگاه‌های ثابت و سیار، سیستم‌های رادیویی تجاری و نظامی قابل‌حمل و دستگاه‌های رمزگذاری، در افغانستان باقی مانده‌اند. علاوه بر این، بیشتر تجهیزات دید در شب، نظارت، بیومتریک و موقعیت‌یابی، به‎‎‎‎‎‎‎‎همراه نزدیک به‎‎‎‎‎‎‎‎۴۲ هزار قطعه تجهیزات تخصصی، در این کشور باقی مانده است. [8] ‎‎‎‎‎‎‎‎

با این حال عبدالقهار بلخی سخنگویی وزارت خارجه امارت اسلامی به‎‎‎‎‎‎‎‎رسانه‎ها می‎‎‎‎گوید:‌ مردم بر سر دارای‎های کشور خود معامله نمی‎کنند. تجهیزات باقی مانده در افغانستان دارایی دولت افغانستان بوده و تحت کنترول امارت اسلامی باقی خواهند ماند. [9] امارت اسلامی این خواست امریکایی را برآورده نخواهند کرد. با آنکه طبق گزارش‎ها حدود 46 هواپیما و چرخبال ارتش سابق افغانستان به‎‎‎‎‎‎‎‎ازبکستان انتقال داده شده بود که مقداری از آنها به ازبکستان بخشیده شده و در هفته گذشته 7 فروند چرخبال بلک هاوک مربوط به ارتش افغانستان از ازبکستان به‎‎‎‎‎‎‎‎امریکا انتقال داده شده است. [10] به هرحال گمان نمی‎رود که منظور از طرح این مسئله بازگردانیدن تسلیحات نظامی امریکا از افغانستان باشد، بلکه فشاری است که هدف آن اعمال خواست‎های امریکایی بر افغانستان خواهد بود.

اهمیت استراتژیکی پایگاه هوایی بگرام: پایگاه هوایی بگرام به‎‎‎‎‎‎‎‎عنوان یکی از بزرگترین پایگاه‌های نظامی امریکا در افغانستان، نقش استراتژیکی در عملیات‌های نظامی امریکا در منطقه داشته است. پس از نزدیک به‎‎‎‎‎‎‎‎بیست سال حضور در افغانستان، ایالات متحده به‎‎‎‎‎‎‎‎طور ناگهانی و بدون اطلاع‌رسانی به‎‎‎‎‎‎‎‎فرماندهان افغان، پایگاه هوایی بگرام را تخلیه کرد. این خروج شبانه و با قطع برق صورت گرفت، به‎‎‎‎‎‎‎‎گونه‌ای که فرمانده افغان پایگاه بیش از دو ساعت بعد از ترک امریکایی‌ها متوجه غیبت آنان شد. جنرال میر اسدالله کوهستانی، فرمانده پایگاه بگرام، در مصاحبه‌ای با خبرگزاری آسوشیتدپرس اعلام کرد که ابتدا شایعاتی مبنی بر ترک نیروهای امریکایی به‎‎‎‎‎‎‎‎گوش رسید و سرانجام در ساعت ۷ صبح، به تاریخ دو جولای 2021م این خبر تأیید شد. نیروهای امریکایی در حالی پایگاه بگرام را ترک کردند که حدود ۵۰۰۰ زندانی در این پایگاه نگهداری می‌شدند که بسیاری از آن‌ها اعضای امارت اسلامی بودند.

بنابراین حسرت از دست دادن پایگاه هوایی بگرام دردی بوده که بیش از همه دونالد ترامپ رئیس جمهور جدید امریکا را آزرده و سبب گردید که چندین بار راجع به‎‎‎‎‎‎‎‎اهمیت استراتژیکی این پایگاه سخن گوید. اخیرا در یکی از سخنانش پایگاه هوایی بگرام را از بزرگ‌ترین پایگاه‌های هوایی جهان عنوان کرده و گفت: شما به‎‎‎‎‎‎‎‎افغانستان نگاه کنید که چه قدر شرم آور بود. من فکر می‌کنم که افغانستان واقعاً به‎‎‎‎‎‎‎‎مشکل روسیه و اوکراین مرتبط است. او با این سخنش یک عامل حمله روسیه به‎‎‎‎‎‎‎‎اوکراین را ترک پایگاه بگرام از سوی نیروهای امریکایی در زمان بایدن عنوان کرد. ترامپ افزود: در حال حاضر چین بگرام را در اختیار دارد و پایگاه بگرام در فاصله یک ساعتی از زیر ساخت‎های هسته یی چین قرار دارد. من قصد داشتم یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های هوایی جهان را که آن را ترک کردند نگه دارم.[11] ‎‎‎‎‎‎‎‎رئیس جمهور جدید ایالات متحده در حالی نسبت به‎‎‎‎‎‎‎‎از دست دادن پایگاه هوایی بگرام حسرت دارد که مسؤولین امارت اسلامی همواره در اظهارات خود مدعی اند که نمی‎خواهند حتی یک بلیست از خاک افغانستان را به‎‎‎‎‎‎‎‎کسی واگذار کنند. اما ممکن است آرزوی بازگرداندن کنترل این پایگاه جهت نفوذ دوباره و بیشتر امریکا در منطقه به‎‎‎‎‎‎‎‎خصوص جهت زیر نظر داشتن تحرکات چین، روسیه و ایران از این پایگاه، به‎‎‎‎‎‎‎‎عنوان یک نقطه قوت در تعاملات آینده امریکا با افغانستان باشد.

در امور پناهندگان: دستور اجرایی اخیر دونالد ترامپ که برنامه پذیرش پناهندگان را برای ۹۰ روز به‎‎‎‎‎‎‎‎حالت تعلیق درآورده، تأثیرات گسترده‌ای بر سرنوشت هزاران پناهنده افغان داشته است. این تصمیم، پروازهای تخلیه بیش از ۴۰,۰۰۰ افغان دارای ویزای ویژه مهاجرتی (SIV) را متوقف کرده سبب گردیده بسیاری‎ها در کشور‎ها‎ی مختلف از جمله پاکستان، قطر و آلبانی در نگرانی به‎سر می‎برند. علاوه بر این، وزارت خارجه ایالات متحده کمک‌های مالی به‎‎‎‎‎‎‎‎سازمان‌هایی که به‎‎‎‎‎‎‎‎اسکان مجدد دارندگان ویزای (SIV ) در امریکا کمک می‌کنند، متوقف کرده است. [12] این اقدام، نه تنها روند اسکان مجدد افغان‌هایی را که در زمان خروج نیروهای امریکایی از افغانستان در سال ۲۰۲۱ باقی ماندند، بیش از پیش دشوار کرده بلکه با قرار دادن مهاجرین در وضعیت مبهم، وسیله جدی فشار برای امارت اسلامی از سوی کشور‎های میزبان چون پاکستان و ایران خلق کرده است که همواره با گرفتاری و اخراج اجباری و جمعی از این مهاجرین من حیث فشار علیه امارت اسلامی استفاده کرده اند.

این تعلیق در راستای سیاست «اول امریکا» صورت گرفته و شامل توقف حمایت‌های مالی از برنامه‌های توسعه‌ای خارجی نیز می‌شود. آمار‎ها نشان می‌دهند که بین ۴۰,۰۰۰ تا ۶۰,۰۰۰ افغان همچنان در تلاش برای ورود به‎‎‎‎‎‎‎‎امریکا هستند، از جمله خانواده‌های نظامیان که زنان و اطفال را شامل می‎‎‎‎شوند. گروه‌های مدافع حقوق بشر و برخی سازمان‌های مهاجرتی خواستار استثنائاتی برای برنامه‌های خاص شده‌اند، اما دولت ایالات متحده تاکنون واکنش روشنی نشان نداده است. از سوی دیگر، پاکستان از نیمه دوم سال ۲۰۲۳ تاکنون حدود ۸۰۰,۰۰۰ افغان را مجبور به‎‎‎‎‎‎‎‎بازگشت کرده و آخرین آمار ها نشان میدهد که تنها در ماه جنوری سال جاری میلادی حدود ۱۸ هزار شهروند افغان از پاکستان به افغانستان بازگشته اند و ممکن است فشار بیشتری به‎‎‎‎‎‎‎‎پناهندگان در انتظار اسکان در امریکا وارد شود. این وضعیت، نگرانی‌هایی را درباره امنیت و آینده این پناهندگان ایجاد کرده است. [13] اگرچه دستور اجرایی ترامپ مستقیماً ملیت خاصی را هدف قرار نداده، اما اثرات آن به‌طور ویژه بر افغان‌هایی که خواستار پناهندگی در امریکا هستند، سنگین خواهد بود. هرچند برگشت پناهندگان به افغانستان از این حیث که اکثریت کدرهای علمی هستند یک پاینت مثبت تلقی می‎شود اما ناممکن نیست که از این پناهندگان علیه امارت اسلامی من حیث آله فشار استفاده شود. با این حال، تا زمانی که سیاست جدیدی اعلام نشود، این افراد در حالت بلاتکلیفی به‎‎‎‎‎‎‎‎سر خواهند برد، و نگرانی‌ها درباره سرنوشت آن‌ها همچنان پابرجاست.

نقش منتقدین امارت اسلامی در کابینه ترامپ و ملاقات آنکارا

حضور منتقدین امارت اسلامی افغانستان در کابینه جدید ترامپ می‌تواند تأثیر مستقیمی بر سیاست‌های واشنگتن نسبت به‎‎‎‎‎‎‎‎افغانستان داشته باشد. این چهره‌ها، که دارای مواضع تند علیه امارت اسلامی هستند، احتمالاً از سیاست‌های سخت‌گیرانه‌تری حمایت خواهند کرد که شامل کاهش یا قطع کمک‌های بشردوستانه به‎‎‎‎‎‎‎‎افغانستان می‌شود، به‌ویژه در صورتی که امارت اسلامی به‎‎‎‎‎‎‎‎سوءاستفاده از این کمک‌ها متهم شوند. در همین راستا، ملاقات هیئت امریکایی با رهبران پیشین افغانستان در آنکارای ترکیه، که توسط موسسه صلح جهانی امریکا برگزار شد،[14] اهمیت ویژه‌ای دارد. هدف این نشست، بررسی مذاکرات بین‌الافغانی و ایجاد دولتی فراگیر بود. نتایج این ملاقات نشان داد که هر دو طرف تمایل به‎‎‎‎‎‎‎‎ادامه تعاملات و مذاکرات دارند. این دیدار همچنین می‌تواند در راستای سیاست‌های جدید ترامپ برای اعمال فشار بیشتر بر امارت اسلامی و حمایت از جناح‌های مخالف امارت اسلامی تفسیر شود. به‎‎‎‎‎‎‎‎نظر می‌رسد که دولت ترامپ تلاش می‌کند با استفاده از این رویکرد، فضای دیپلماتیک جدیدی در قبال افغانستان ایجاد کرده و گزینه‌های جایگزینی برای تعامل با این کشور ارائه دهد. حال آنکه مسؤولین امارت اسلامی هم آرام نخواهند گرفت و جهت ترمیم روابط خویش با امریکا و مذاکره پیرامون خواسته‎های امریکایی تلاش خواهند کرد.

فشار‎های جدید امریکا به‎‎‎‎‎‎‎‎امارت اسلامی و چالش‎های منطقه‎ای

فشارهای سیاسی دولت جدید امریکا به‎‎‎‎‎‎‎‎رهبری دونالد ترامپ بر امارت اسلامی افغانستان می‌تواند تحولات چشمگیری در سیاست‌های کشور‎ها‎ی همسایه نسبت به‎‎‎‎‎‎‎‎افغانستان و امریکا ایجاد کند. این فشارها که شامل تحریم‌های اقتصادی، انزوای دیپلماتیک و حتی گاهی ممکن است به‎‎‎‎‎‎‎‎تهدیدات امنیتی انجامد، مستقیماً بر روابط اقتصادی، امنیتی و دیپلماتیک منطقه تأثیر می‌گذارد. تحریم‌های سخت‌گیرانه امریکا ممکن است باعث کاهش تعاملات تجاری افغانستان با برخی کشور‎ها‎ی چون هند، پاکستان و ‎‎‎‎‎‎‎‎کشور‎ها‎ی آسیای مرکزی شود، درحالی‌که کشور‎ها‎یی مانند چین، روسیه و ایران ممکن است از این فرصت برای افزایش نفوذ اقتصادی خود در افغانستان بهره ببرند. هم‌زمان، کشور‎ها‎ی وابسته به‎‎‎‎‎‎‎‎کمک‌های امریکا ممکن است تحت فشار قرار گیرند تا سطح همکاری خود با امارت اسلامی را کاهش دهند یا این کشور‎ها در همسوی با سیاست‎های ترامپ و جلب منافع خویش در نشست ‎های منطقه‎ای یا اظهارات دولتی علیه امارت اسلامی موقف گیری نمایند.طوریکه پاکستان سیاستی را نسبت به افغانستان در پیش گرفته به نظر می رسد به نحوی می‎خواهد با توجه به دیدگاه ترامپ در پیوند به تجهیزات امریکایی در افغانستان همسوی نشان دهد. چنانچه سخنگویی وزارت خارجه پاکستان موچودیت تجهیزات امریکایی در افغانستان را مایه نگرانی به پاکستان خوانده است.[15] بناء برخی کشور ها چون پاکستان در کمین نشسته اند تا از سیاست های ترامپ سوی استفاده نموده منافع خویش در افغانستان را تأمین نمایند.

در بعد امنیتی، فشارهای امریکا ممکن است به‎‎‎‎‎‎‎‎ بی‌ثباتی در افغانستان منجر شود، که این امر زمینه را برای فعالیت گروه‌های تروریستی در منطقه فراهم می‌کند. این مسئله می‌تواند پاکستان و ایران را به‎‎‎‎‎‎‎‎بازنگری جدی در سیاست‌های امنیتی و مرزی‌شان وادار کند. علاوه بر این، وخامت اوضاع اقتصادی و سیاسی افغانستان ممکن است موج جدیدی از مهاجران را به‎‎‎‎‎‎‎‎سمت ایران، پاکستان و آسیای مرکزی سوق دهد که به‌نوبه خود می‌تواند موجب تنش‌های اجتماعی و اقتصادی در این کشور‎ها‎ شود. در چنین شرایطی، برخی از همسایگان ممکن است سیاست‌های سخت‌گیرانه‌تری برای جلوگیری از ورود پناهجویان اعمال کنند، که این امر به‎‎‎‎‎‎‎‎تنش‌های دیپلماتیک میان کابل و کشور‎ها‎ی منطقه دامن خواهد زد.

در نهایت، فشارهای امریکا می‌تواند باعث تغییر در صف‌بندی‌های سیاسی در منطقه شود. برخی کشور‎ها‎ مانند پاکستان ممکن است برای حفظ روابط خود با واشنگتن، سیاست‌هایشان را در قبال امارت اسلامی تعدیل کنند، درحالی‌که چین، روسیه و ایران ممکن است برای کاهش نفوذ امریکا در افغانستان، روابط خود را با امارت اسلامی تقویت نمایند. از سوی دیگر، ممکن است این فشارها باعث ایجاد اختلافات داخلی در امارت اسلامی شود، به‌ویژه میان جناح‌هایی که خواهان تعامل با جامعه بین‌المللی هستند و آن‌هایی که بر سیاست‌های تند روانه تاکید می‌کنند. در مجموع، این سیاست‌های جدید در صورت اعمال کامل، نه‌تنها بر افغانستان بلکه بر پویایی سیاسی و امنیتی کل منطقه تأثیرگذار خواهد بود.

نتیجه گیری

سیاست‌های دونالد ترامپ در قبال افغانستان، به‌ویژه در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش، رویکردی ترکیبی از کاهش حضور نظامی و اعمال فشار اقتصادی و دیپلماتیک بر افغانستان را نشان می‌دهد. از یک سو، ترامپ تلاش کرد تا با کاهش هزینه‌های نظامی و پایان دادن به‎‎‎‎‎‎‎‎جنگ‌های طولانی‌مدت، نقش امریکا را در افغانستان محدود کند. توافق دوحه در سال ۲۰۲۰، که به‎‎‎‎‎‎‎‎خروج نیروهای امریکایی منجر شد، گام مهمی به‎‎‎‎‎‎‎‎نظر می‌رسید. اما عدم مشارکت دولت افغانستان در این توافق و ضعف در ضمانت‌های اجرایی باعث شد که این طرح نتواند به‎‎‎‎‎‎‎‎صلح پایدار، در کشور و تشکیل دولتی که از سوی جامعه جهانی به‎‎‎‎‎‎‎‎رسمیت شناخته شود، منتهی شود.از سوی دیگر، اقدامات ترامپ در دوره دوم ریاست‌جمهوری، از جمله قطع کمک‌های بشردوستانه، تعلیق برنامه‌های پناهندگی و مطالبه بازگرداندن تجهیزات نظامی، بحران انسانی و اقتصادی را در افغانستان تشدید خواهد کرد. این سیاست‌ها علاوه بر افزایش فشار بر مردم افغانستان، روابط امریکا با کشور‎ها‎ی همسایه افغانستان را در پیوند به‎‎‎‎‎‎‎‎اتخاد این سیاست‎ها تحت الشعاع خویش قرار خواهد داد. در این شرایط که امارت اسلامی به‎‎‎‎‎‎‎‎دنبال مشروعیت بین المللی و تثبیت قدرت خود در داخل افغانستان می‎‎‎‎باشد، ازین دست فشار‎ها برای مردم افغانستان بحران آفرین بوده جز فاجعه بشری چیزی ‎‎‎‎‎‎‎‎دیگر به‎‎‎‎‎‎‎‎ارمغان نخواهد آورد.

در مجموع، سیاست‌های ترامپ نسبت به‎‎‎‎‎‎‎‎افغانستان نه تنها اورا در اهداف خویش ناموفق می‎‎‎‎سازد، بلکه بحران‌های انسانی، اقتصادی و سیاسی را در جامعه افغانی عمیق تر خواهد کرد. رویکرد دوگانه ترامپ، که از یک‌سو به‎‎‎‎‎‎‎‎دنبال عدم حضور نظامی امریکا و از سوی دیگر فشار بر امارت اسلامی و سیاسی کردن کمک‎های بشری به افغانستان ، هرگز نخواهد توانست به‎‎‎‎‎‎‎‎بحران افغانستان راه حلی مناسب پیدا کند. زیرا آینده وضعیت افغانستان وابسته به‎‎‎‎‎‎‎‎تحولات داخلی و نقش سایر قدرت‎های جهانی باقی خواهد ماند. نظر به‎‎‎‎‎‎‎‎موقعیت خاص استراتژیکی این کشور، اقدامات هیچ یک از قدرت‎های جهانی به‎‎‎‎‎‎‎‎تنهایی در این کشور کارساز نخواهد بود.

پیشنهادات

نیاز است جامعه بین المللی به‎‎‎‎‎‎‎‎ویژه امریکا کمک‎های بشردوستانه خود به‎‎‎‎‎‎‎‎افغانستان را ادامه داده مسائل بشری را سیاسی نسازند.
نیاز است جامعه جهانی در رأس امریکا موقف خود در قبال پناهندگان افغان را مشخص نموده بالای کشور‎ها فشار وارد کنند تا از اخراج جمعی و اجباری مهاجرین افغان جلوگیری نمایند.
ضرورت است امریکا در اتخاذ سیاست خویش در قبال افغانستان و اعمال فشار بر امارت اسلامی مسئله حقوق بشر و حمایت از آن را جهت جلوگیری از بحران انسانی در نظر گیرد.
اکنون فرصت خوبی است که امارت اسلامی نیز، سیاست‎های داخلی خود را بازنگری نموده جهت دخیل ساختن بیشتر اقشار مختلف در دائره حکومت اقدام جدی نماید.

منابع

[1] . آمو: گزارش سیگر؛ طالبان، القاعده و تی‌تی‌پی را حمایت می‌کنند، 4 فبروری 2025م، لینک:

https://www.facebook.com/AmuTelevision/videos/630421976137808

world-asia-51689443

[3] . THE DIPLOMAT: What Trump’s Presidency Means for Afghanistan and the Taliban, 15 November, 2024, link:

https://thediplomat.com/2024/11/what-trumps-presidency-means-for-afghanistan-and-the-taliban/

[4] . طلوع نیوز: وزارت اقتصاد: فعالیت 50 نهاد مددرسان در کشور متوقف شد، 9 دلو 1403 ش، لینکک:

https://tolonews.com/fa/afghanistan-192820

[5] . آمو: ملل متحد: کمک‎های مالی به‎‎‎‎‎‎‎‎افغانستان “موقتا قطع” شده اند، 18 جدی1401ش، لینک:

https://amu.tv/fa/31178/

[6] . رادیو آزادی: هشدار نهاد امور بشردوستانه ملل متحد از قطع کمک‎ها به‎‎‎‎‎‎‎‎افغانستان، 24 جدی 1403 ش، لینک:

https://da.azadiradio.com/a/33273981.html

[7] . رادیو آزادی: ترمپ خواستار بازگردانیدنتجهیات نظامی امریکا از امارت اسلامی شد، وئدیو، اول دلو 1403، لینک:

https://da.azadiradio.com/a/33282220.html

[8] . BBC: سلاح‎های امریکایی برای امارت اسلامی؛ دستکم هفت میلیارد دالر تجهیزات جامنده است، 28 اپریل 2022، لینک:

https://www.bbc.com/persian/afghanistan-61249078

[9] . آریانا نیوز: بلخی: تجهیزات باقی مانده نظامی امریکایی دارای افغانستان است، 17 دلو 1403 ش، لینک:

[10] . خبرگزاری تسنیم: انتقال ۷ بالگرد بلک هاوک افغانستان از ازبکستان به‎‎‎‎‎‎‎‎آمریک، 18 دلو 1403ش، لینک:

https://www.tasnimnews.com/fa/news/1403/11/18/3252497/انتقال-7-بالگرد-بلک-هاوک-افغانستان-از-ازبکستان-به-امریکا

[11] . Ariana News: Trump claims China controls Bagram Airfield, 01 Feb 2025, link: https://www.ariananews.af/trump-claims-china-controls-bagram-airfield/

[12] . ‎‎‎‎‎‎‎‎Trump’s Aid Pause Strands Over 40,000 Afghans Approved for U.S. Visas, 26 january 2025, link:

https://www.econotimes.com/Trumps-Aid-Pause-Strands-Over-40000-Afghans-Approved-for-US-Visas-1700167

[13] The Washington Post: Afghan refugees feel abandoned after Trump executive order halts flights, 22 January 2025, link:

https://www.washingtonpost.com/world/2025/01/22/afghan-allies-executive-order-trump-refugees/

[14]. خبرگزاری تسنیم: دیدار هیئت امریکایی با مخالفان امارت اسلامی در آنکارا، 14 دلو 1403ش، لینک:

https://www.tasnimnews.com/fa/news/1403/11/14/3249544/دیدار-هیئت-امریکایی-با-مخالفان-امارت اسلامی-در-آنکارا

[15] . DW: نگرانی پاکستان از تجهیزات امریکایی به جا مانده در افغانستان، 11 دلو 1403 ش، لینک:

https://www.dw.com/fa-af/پاکستان-از-تجهیزات-امریکایی-به-جا-مانده-در-افغانستان-ابراز-نگرانی-کرد/a-71453232

دیدگاه ترامپ نسبت به‎ افغانستان؛ بحران انسانی و چالش‎های منطقه ای