قطر ته د افغانستان د اسلامي امارت د بهرنیو چارو وزیر سفر ته یوه کتنه

لیکنه: د ستراتېژیکو او سیمه‌ییزو څېړنو مرکز (CSRS)

یادونه: د دغه تحلیل د پي ډي اېف فایل لپاره دلته کلېک وکړئ.

___________________________________________________________________

په دې ګڼه کې لولئ:

• قطر ته د افغانستان د اسلامي امارت د بهرنیو چارو وزیر سفر ته یوه کتنه
• په اوسنیو شرایطو کې د بهرنیو چارو وزیر د سفر سیاسي اهمیت
• په دې سفر کې د خبرو اترو موضوعات
• بشري حقونه او بشري مرستې
• قطر ته د امیرخان متقي د سفر اقتصادي او سوداگریز اړخونه
• قطر ته د امیر خان متقي د سفر پایلې
• پایله
• وړاندیزونه
• سرچیني

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

سریزه

قطر ته د اسلامي امارت د بهرنیو چارو سرپرست وزیر مولوي امیر خان متقي سفر داسې مهال ترسره کېږي چې دغه حکومت د نړیوالو بندیزونو او ډیپلوماټیک انزوا په حالت کې دی. دا سفر، چې د ملګرو ملتونو د امنیت شورا (۱۹۸۸ پریکړه لیک)[1] د ځانګړي معافیت په اساس د اپریل له ۲۷ څخه تر ۴می، ​​۲۰۲۵ پورې ترسره شو، چې د رسمیت پېژندنې پرته د اسلامی امارت سره د نړیوالې ټولنې لیوالتیا ښایي. که څه هم دا تعاملات د اسلامي امارت لپاره د نړیوالې انزوا د کمولو لپاره یو فرصت کیدی شي، خو ځينې بنسټيز خنډونه لکه د نجونو لپاره تعلیمي محدودیتونه او د یو ټول شموله حکومت په جوړولو کې پاتې راتلل، لکه څنګه چې نړیواله ټولنه له اسلامي امارت څخه تمه لري، لا هم پاتې دي. چې دې مسایلو د نړیوال مشروعیت په لاره کې بنسټیزې ننګونې له ځانه سره پرېښې دي.

د نړیوالو اړیکو له نظره، دا سفر د منځګړي په توګه قطر د دودیز رول په چوکاټ کې د افغانستان په چارو کې تحلیل وړ دی. قطر، چې له ۲۰۱۲ کال راهیسې د طالبانو د سیاسي دفتر کوربه توب کوي او له نړیوالو قدرتونو سره ستراتیژیکې اړیکې لري، د اسلامي امارت لپاره له نړیوالې ټولنې سره د اړیکو د تړاو لپاره یو مهم چینل ګرځیدلی دی. دا سفر د اسلامي امارت د ډیپلوماټیک ظرفیت او د دې حکومت سره د تعامل په برخه کې د نړیوالې ټولنې د انعطاف کچې د اندازه کولو لپاره یوه ازموینه ده، که څه هم د اسلامي امارت په کورنیو پالیسیو کې د بدلون نشتوالي د دې تعاملاتو ساحه محدوده کړې ده.

په اوسنیو شرایطو کې د بهرنیو چارو وزیر د سفر سیاسي اهمیت

په ځانګړو شرایطو او د ملګرو ملتونو د امنیت شورا د بندیزونو سره سم قطر ته د بهرنیو چارو سرپرست وزیر مولوي امیر خان متقي سفر له سیاسي او ډیپلوماتیک پلوه ځانګړی اهمیت لري. لکه څنګه چې د بندیزونو کمېټې د یوې اونۍ معافیت صادر کړی دی ترڅو امیر خان متقي وکولی شي په دوحه کې د قطري چارواکو سره وګوري. دا معافیت د نړیوالې ټولنې هغه لیوالتیا منعکسوي چې د افغانستان د سرپرست حکومت سره د رسمي پیژندنې پرته په محدود ډول ښکیلتیا لري. دا ډول اقدام د اسلامي امارت حکومت لپاره یو فرصت کیدی شي چې د همکارۍ لپاره لیوالتیا وښيي او د ډیپلوماټیک انزوا کمولو لپاره لاره هواره کړي.

قطر له ۲۰۱۲ کال راهیسې د اسلامي امارت د سیاسي دفتر کوربه توب کوي او د دې تحریک سره یې په نړیوالو خبرو اترو کې کلیدي رول لوبولی دی. د امریکا، عربي هېوادونو او مرکزي اسیا سره د ستراتیژیکو اړیکو له امله، قطر توانیدلی چې د اسلامي امارت او نړیوالې ټولنې ترمنځ د منځګړي په توګه عمل وکړي.[2] د امیر خان متقي سفر له همدې اړخه هم د تحلیل وړ دی. دا سفر، چې د اسلامي امارت پر وړاندې د نړیوالو بندیزونو په دوره کې ترسره شو، قطر وښوده چې یو ځل بیا د یو لوی ډیپلوماتیک لوبغاړي په توګه خپل رول ولوبوي. له همدې امله، د ډیپلوماتیکو خبرو اترو د اسانتیا په برابرولو سره، قطر د اسلامي امارت سره د نړیوالو اړیکو او د سیاسي اړیکو د پراختیا لپاره اړین شرایط رامنځته کولو کې مرسته وکړه.

دا سفر، چې د نړیوالې ټولنې، په ځانګړې توګه د لویدیځ او اسلامي امارت ترمنځ د تعامل لپاره يوه امتحاني دوره ده کولای شي چې افغانستان ته د بشري مرستو د چټکولو په برخه کې مرسته وکړي. که څه هم په دې برخه کې د اسلامي امارت هڅې ممکن د نړیوالې انزوا څخه د خلاصون لپاره وي، خو له بلې خوا، د اسلامي امارت د “ټولنیزو او سیاسي بدلونونو” سره د ژمنتیا نشتوالی، لکه څنګه چې نړیواله ټولنه یې تمه لري، کولای شی چې دا تعاملات محدود کړي. تر هغه چې د افغانستان سرپرست حکومت په مهمو مسلو کې د پام وړ پرمختګ ونه ښيي، نړیواله ټولنه به احتمالاً د اسلامي امارت په وړاندې خپل محتاط دریځ وساتي. له همدې امله، قطر ته د متقي سفر، د اسلامي امارت لپاره د نړیوالې ټولنې سره د تعامل لپاره د یو فرصت سربیره، دا د دې حکومت د نړیوالې منلو کچې ازموینه هم ګڼل کیږي.

په دې سفر کې د خبرو اترو موضوعات

د ۲۰۲۵ کال د اپریل په ۲۸مه، د اسلامي امارت د بهرنیو چارو سرپرست وزیر مولوي امیر خان متقي په دوحه کې د قطر له لومړي وزیر او بهرنیو چارو وزیر شیخ محمد بن عبدالرحمن بن جاسم الثاني سره وکتل. په دې غونډه کې، دواړو خواوو د افغانستان اوسني وضعیت په اړه بحث وکړ او د افغانانو لپاره یې د قطر پر هر اړخیز ملاتړ ټینګار وکړ. د قطر لومړي وزیر د خپل هېواد پر ژمنې ټینګار وکړ چې د افغانستان د ټولو خلکو لپاره د امنیت، ثبات، سوکالۍ او باعزته ژوند د ډاډمنولو لپاره هڅې کوي.[3] دا غونډه په اوسني بحراني وضعیت کې د افغانانو د منځګړي او ملاتړي په توګه د قطر د مهم رول ښکاروندی کوي.

له دې غونډې یوه ورځ وروسته، د ۲۰۲۵ کال د اپریل په ۲۹مه، متقي د قطر د بهرنیو چارو سلاکار وزیر ډاکټر محمد بن عبدالعزیز بن صالح الخلیفه سره ولیدل. په دې غونډه کې، دواړو خواوو په افغانستان کې د سیاسي او بشري پرمختګونو او د هېواد د ثبات او اقتصادي او بشري پراختیا د ملاتړ لپاره د ستراتیژیو په اړه بحث وکړ. دوي همدارنګه د افغانستان د ثبات او خلکو ته د اغیزمنې مرستې رسولو لپاره د سیمه يیزو او نړیوالو هڅو په اړه نظرونه تبادله کړل.[4] دا خبرې اترې د امنیت او دوامداره پرمختګ د ترلاسه کولو لپاره د اسلامي امارت سره د کار کولو لپاره د قطر ژمنتیا څرګندوي، چې په دې برخه کې د قطر رول د ستاینې وړ ګرځوي.

د امیر خان متقي د خبرو اترو اصلي موضوعات د افغانستان د اوسني وضعیت او راتلونکو ننګونو بیاکتنه، د افغانستان د ثبات په ملاتړ کې د سیمې د هېوادونو او نړیوالې ټولنې رول او په ګډه همغږۍ کې د بشري او اقتصادي پراختیا پیاوړتیا وه. که څه هم د دې خبرو اترو بشپړ جزئیات په رسمي ډول نه دي خپاره شوي، خو ورکړل شوي بیانونه ښیي چې دا مسلې په جدي توګه په اجنډا کې وې. دا غونډې د اسلامي امارت او په افغانستان کې د دوامداره پرمختګ سره د مرستې لپاره د نړیوالې او سیمه ییزې همکارۍ اهمیت روښانه کوي. د دې سفر سره په ورته وخت کې، رسنیو راپور ورکړی چې قطر هڅه کوي چې په نږدې راتلونکي کې د افغانستان په اړه د دوحې د څلورمې غونډې لپاره اماده ګي ونيسي او د راپورونو له مخې، ملګري ملتونه هم په دې اړه رایه ورکوي چې د افغانستان د استازی څوکۍ په قطر کې د اسلامي امارت سفیر سهیل شاهین ته وسپاري.

بشري حقونه او بشري مرستې

د افغانستان په اوسنیو شرایطو کې قطر ته د امیر خان متقي سفر یو مهم بشري اړخ لري او په مهمو مسلو تمرکز لري. افغانستان په وروستیو کلونو کې له ګڼو بحرانونو سره مخ شوی دی. د پراخې بې وزلۍ په شمول، چې شاوخوا ۱۲.۴ میلیونه خلک د بې وزلۍ تر کرښې لاندې ژوند کوي.[5] د دې سفر په جریان کې، امیر خان متقي د قطر له دوو ښځینه وزیرانو، مریم بنت علي بن ناصر المسند، د قطر د نړیوالو همکاریو وزیرې او لوله الخاطر، د قطر د لوړو زده کړو وزیرې سره ولیدل، چې اصلي محورونه یې په بشري، علمي او کلتوري همکاریو متمرکز وو.[6] قطر، چې د افغانستان سره د بشري مرستو په برخه کې یو له مخکښو هېوادونو څخه دی، چې په وروستیو کلونو کې یې فعال رول لوبولی دی. د دې سفر په جریان کې، دواړو خواوو موافقه وکړه چې له افغانستان څخه کارګران به قطر ته سفر وکړي او قطر هم په کلتوري، روغتیا او سپورت برخو کې له افغانستان سره د همکارۍ پراخولو لپاره خپل چمتووالی څرګند کړی دی.

د قطري چارواکو سره د غونډو په بهیر کې د دوامداره بشري مرستو پر اهمیت ټینګار وشو. په دې غونډو کې، قطري چارواکو د افغانستان د خلکو د ملاتړ او په هېواد کې د بشري شرایطو د ښه کولو لپاره د کار کولو ژمنه څرګنده کړې ده. یوه میاشت وړاندې، رسنیو د قطر د سرې میاشتې ټولنې او د یوې بلې خیریه موسسې په افغانستان کې د فعالیتونو په اړه راپور ورکړ.[7] دغو تعاملاتو، د دوه اړخیزو اړیکو د پیاوړتیا سربیره، په افغانستان کې د بشري بحرانونو په کمولو کې د نړیوالې همکارۍ اهمیت څرګندوي. له دې هڅو سربيره افغانستان ته د بشري مرستو رسولو په لاره کې لاهم ګڼ شمېر ننګونې پرتې دي. د مرستو په وېش کې د شفافیت نشتوالی او د په دې اړه ناڅرګندتیا چې ایا دا مرستې به اړمنو خلکو ته ورسیږي، ډیري شکونه رامنځته کړي دي. دا غونډې دا هم ښيي چې که څه هم اسلامي امارت نړیوال مشروعیت غواړي، خو د هېوادونو پام په افغانستان کې بشري مرستو ته ډېر متمرکز دی.

قطر ته د امیرخان متقي د سفر اقتصادي او سوداگریز اړخونه

بې له شکه، نړیوالو بندیزونو او د بهرنیو مرستو بندیدل د ناخالص کورني تولید کمښت، د بیکارۍ کچه لوړېدو او د افغانانو د ژوند په معیارونو کې د چټک کمښت لامل شوی دی. د افغانستان اقتصاد، چې پخوا په پراخه کچه په بهرنیو مرستو پورې تړلی و، د دې ملاتړ له بندېدو وروسته یو له خورا ننګونکو پړاوونو ته داخل شوی دی. پراخه بې وزلي او د خلکو د پیرودلو ځواک کې کمښت د ډیرو کورنیو د خرابېدونکي وضعیت او د قحطۍ خطر او د دې هېواد د خلکو د اساسي اړتیاوو د پوره کولو ناتواني منعکس کوي.

په عین حال کې، قطر کولی شي د افغانستان د اقتصاد په ملاتړ کې مهم رول ولوبوي. دا هېواد کولی شي د زیربنایي پروژو کې پانګونه او بشري مرستو چمتو کولو سره د افغانستان د اقتصادي وضعیت په ښه کولو کې مرسته وکړي. قطر په تېرو وختونو کې د بیارغونې او پراختیایي پروژو کې فعال پاتې شوی او د افغانستان لپاره د یو اغیزمن سوداګریز شریک په توګه راڅرګند شوی دی. په ورته ډول، په تېرو کلونو کې، د قطر چارواکو د اسلامي امارت له چارواکو سره په غونډو کې، د بشري مرستو د دوام او د زیربناوو او پراختیایي برخو کې د اقتصادي، سوداګرۍ او پانګونې همکارۍ د پراختیا ډاډ ورکړی و.[8] په دې اساس د دې هېواد تکراري ژمنې له افغانستان سره د اقتصادي اړیکو په برخه کې د هغه لیوالتیا ښیي، کوم چې خورا بشري اهمیت لري.

امیر خان متقي د قطر د وروستي سفر په جریان کې، هغه د دې هېواد له چارواکو سره مهمې غونډې وکړې، چې په کې یې د اقتصادي او سوداګریزو اړیکو پر پراختیا ټینګار وکړ. دا غونډې کولی شي د اسلامي امارت د هغو هڅو ښودنه وکړي چې غواړي بهرنۍ پانګونې راجلب کړي او له قطر او د سیمې له نورو هېوادونو سره اقتصادي همکارۍ پیاوړې کړي.

خو د بشري حقونو په اړه د نړیوالو اندیښنو او په اړه یې د اسلامي امارت پالیسۍ ډیر هېوادونه او پانګه اچوونکي له حکومت سره له نږدې کار کولو څخه منع کوي. همدارنګه په اسلامي امارت باندې نړیوالو بندیزونو او مالي محدودیتونه هم د امارت لپاره نړیوالو مالي سیسټمونو ته لاسرسی ستونزمن کړی دی. خو، د قطر په څېر هېوادونو سره همکاري د افغانستان لپاره یو فرصت کېدای شي چې له انزوا څخه راووځي او د دوامداره پرمختګ لپاره هڅې وکړي.

قطر ته د امیر خان متقي د سفر پایلې

په اوسنیو بحراني شرایطو کې قطر ته د امیر خان متقي سفر د اسلامي امارت د هغو هڅو ښکارندوی دی چې غواړي له ډیپلوماټیک انزوا څخه ووځي او نړیوال ملاتړ راجلب کړي. که څه هم تر اوسه هیڅ هېواد د اسلامي امارت سرپرست حکومت په رسمیت نه دی پیژندلی، خو دې سفر د نړیوالې ټولنې سره د اړیکو او د یو باوري ملګري په توګه د ځان د وړاندې کولو فرصت برابر کړی دی. اسلامي امارت هڅه کوي چې په سیمه ییزه او نړیواله کچه خپل دریځ پیاوړی کړي ترڅو د سیاسي، اقتصادي او ټولنیز ملاتړ زیات کړي. دا اقدام، د موجوده ننګونو سره سره، د ډیپلوماټیک انزوا څخه د وتلو په لور یو مهم ګام ګڼل کیږي.

قطر، چې د اسلامي امارت سره په نړیوالو اړیکو کې یو له مهمو هېوادونو څخه دی، د منځګړي رول لوبولی دی. دې هېواد هڅه کړې چې د اړیکو په جوړولو او د اسلامي امارت او لویدیځو هېوادونو د امریکا او اروپا په ګډون د سیاسي او ډیپلوماتیکو تعاملاتو لپاره فضا برابره کړي. د امیر خان متقي له لوړ پوړو قطري چارواکو سره لیدنه د همدې رول ښودنه کوي. قطر به د خپل ستراتیژیک موقعیت څخه په ګټې اخېستنې سره د اسلامي امارت سره مرسته وکړي چې له نورو هېوادونو سره د تعامل لپاره ډیر فرصتونه رامنځته کړي. د منځګړیتوب دې رول د خبرو اترو د اسانتیا لپاره د یو باوري او وړ هېواد په توګه د قطر دریځ پیاوړی کړی دی.

د امیر خان متقي قطر ته سفر مختلف ابعاد درلودلی شي. یو دا چې دا سفر د نړیوالې ټولنې سره د اسلامي امارت د ښکیلتیا لپاره د لیوالتیا یوه مثبته نښه ده. بل دا چې، نړیوال سازمانونه، د امیر خان متقي د دې سفر څخه د یوې اونۍ معافیت سره، کولی شي د بشري حقونو اندیښنې او د اسلامي امارت د هېوادونو او نړیوالو سازمانونو سره د تعامل په اړه څرګندونې وکړي. د دې ترڅنګ د نړیوالو ملاتړ د جلبولو په برخه کې د پام وړ ننګونې لا هم پاتې دي. د نړیوالې ټولنې لخوا د رسمي پیژندنې نشتوالی، محدودیتونه او د اسلامي امارت په داخلي پالیسیو او حکومتي جوړښت کې د شفافیت نشتوالی د دې ډلې د نړیوالو تعاملاتو په وړاندې جدي خنډونه رامنځته کړي دي. تر هغه چې اسلامي امارت په دې برخو کې د پام وړ پرمختګ ونه کړي، ډیپلوماټیکې هڅې به له بنسټیزو محدودیتونو سره مخ شي.[9] له همدې امله، د امیر خان متقي قطر ته سفر، د ډیپلوماټیکو تعاملاتو لپاره د فرصت برابرولو سربیره، کولی شي په ورته وخت کې د اسلامي امارت په نړیوالو اړیکو کې اساسي ننګونې روښانه کړي.

پایله

د افغانستان له اوسني وضعیت څخه د وتلو لپاره قطر ته د امیر خان متقي سفر د اسلامي امارت د پراخو هڅو څرګندونه کوي. دا سفر، چې د نړیوالو بندیزونو او بشري بحرانونو په شرایطو کې ترسره شو، په مختلفو برخو کې په مهمو مسلو تمرکز وکړ لکه سیاسي تعاملات، اقتصادي ملاتړ او بشري مرستې. اسلامي امارت د قطر له چارواکو سره په سیاسي او اقتصادي برخو کې د لیدنو په کولو سره هڅه وکړه چې په نړیواله کچه خپل مشروعیت زیات کړي او د منځګړي او ستراتیژیک ملګري په توګه د قطر رول پیاوړی کړي. په دې برخه کې، اسلامي امارت هڅه کوي چې اقتصادي اړیکې پیاوړې کړي، بهرنۍ پانګونې راجلب کړي او سوداګریز تعاملات پراخ کړي. که څه هم ډیر خنډونه لا هم شته دي.

خو په ځینو مواردو کې، د اسلامي امارت په پالیسیو کې جدي محدودیتونه، په ځانګړې توګه د ښځو د حقونو او د یو ټول شموله حکومت د جوړولو په برخه کې، د دې سفر د بشپړو اهدافو د ترلاسه کولو په لاره کې خنډ دی. که څه هم قطر د بشري مرستو او اقتصادي ملاتړ په برخه کې د یو اغیزمن هېواد په توګه مهم رول لوبولی دی، خو بیا هم ځينې بنسټيز او نړیوال خنډونه پاتې دي. په پای کې، دا سفر د اسلامي امارت لپاره یو فرصت کیدی شي چې نړیوالې اړیکې بیا جوړې کړي او په افغانستان کې د دوامداره پرمختګ لپاره هڅې وکړي، خو د دې اهدافو ترلاسه کول د موجوده ننګونو سره د مقابلې لپاره د اسلامي امارت ژمنې پورې اړه لري.

وړاندیزونه

۱. اسلامي امارت ته اړینه ده چې د قطر د منځګړي رول څخه په ګټې اخېستنې سره خپله ډیپلوماسي پیاوړې کړي او له اسلامي او لویدیځو هېوادونو سره اړیکې وساتي ترڅو د انزوا مخه ونیول شي او خپل نړیوال مشروعیت ترلاسه کړي.

۲. د قطر او خلیجي هېوادونو سره اقتصادي اړیکې، په شمول د زیربنایي پروژو، کانونو او کرنې او د ګډ پانګونې صندوق رامنځته کول، به د امارت اقتصادي همکاري پراخه کړي.

۳. اسلامي امارت کولی شي په ملګرو ملتونو کې د قطر له رول څخه د بشري مرستو د اسانتیا او مالي بندیزونو د لرې کولو لپاره هم ګټه پورته کړي.

۴. د افغانستان بشري وضعیت ته په کتو سره، له نړیوالې انزوا څخه وتل د خلکو جدي اړتیا ده او اسلامي امارت باید په دې برخه کې جدي او عملي اقدامات وکړي.

سرچیني

[1] .TOLO news: UNSC Grants Travel Exemption for Muttaqi to Visit Qatar, 27 April 2025, link:

https://tolonews.com/node/194093?utm_source=chatgpt.com

[3]. MINISTRY OF FOREIGN AFFAIRS– STATE OF QATAR: Prime Minister and Minister of Foreign Affairs Meets Acting Foreign Minister in Afghan Caretaker Government, 28 April 2025, link:

https://mofa.gov.qa/en/qatar/latest-articles/latest-news/details/2025/04/28/prime-minister-and-minister-of-foreign-affairs-meets-acting-foreign-minister-in-afghan-caretaker-government?utm_source=chatgpt.com

[4] . MINISTRY OF FOREIGN AFFAIRS– STATE OF QATAR: Minister of State at the Ministry of Foreign Affairs Meets Acting Foreign Minister in Afghan Caretaker Government, 29 April 2025, link:

https://mofa.gov.qa/en/qatar/latest-articles/latest-news/details/2025/04/29/minister-of-state-at-the-ministry-of-foreign-affairs-meets-acting-foreign-minister-in-afghan-caretaker-government?utm_source=chatgpt.com

[5] . 1 TV: سازمان ملل متحد: 48 درصد جمعیت افغانستان زیر خط فقر به سر می برند، 14 آگست 2024، لینک:

https://1tvnews.af/11260/

[6] . سلام وطندار: امیرخان متقی با وزیر دولت قطر د رامور همکاری‎‎های جهانی دیدار کرد، 11 ثور 1404، لینک:

https://swn.af/amir-khan-mottaqi-met-with-qatari-minister-of-state-for-international-cooperation-affairs/?utm_source=chatgpt.com

[8] . طلوع نیوز: تلاش وزارت اقتصاد برای تقویت همکاری‎‎های اقتصادی وسرمایه گذاری با قطر، 7 سنبله 1403، لینک:

https://tolonews.com/fa/business-190447