تجارت مواد مخدر در جهان، بعد از تجارت نفت و اسلحه بزرگترین رقم را در دادوستد بین المللی تشکیل می‌دهد. آمار‌های ادارۀ مبارزه با جرایم و مواد مخدر سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که در افغانستان همه‌ساله به ارزش هفت ملیارد دالر مواد مخدر تولید می‌شود و از زمان حملۀ امریکا به افغانستان درسال ۲۰۰۱ میلادی تاکنون، میزان کشت کوکنار و تولید مواد مخدر از آن ۴۰ برابر افزایش داشته است.
وضعیت کشت کوکنار در سال ۲۰۱۴:
امسال مقدار زمین زیر کشت کوکنار به ۲۵۰ هزار هکتار می‌رسد؛ اما مقدار زمین‌هایی که در آن کشت کوکنار از بین برده شده، قرار ذیل است:
در ولایت هلمند ۹۰۱ هکتار
در ارزگان ۱۳۱ هکتار
در زابل ۱۲ هکتار
در کندهار ۹۶ هکتار
در مورد از بین بردن کشت کوکنار در ولایت‌های فراه، نیمروز و سایر ولایات کشور احصائیه‌ای در دست نیست و امسال از مجموع ۲۵۰ هزار هکتار، فقط ۱۱۳۸ هکتار زمین‌های زیر کشت کوکنار ازبین برده شده است. مقامات مسؤول دلیل این کم‌کاری را مصروفیت نیروهای امنیتی کشور، در تامین امنیت انتخابات می‌دانند. به عبارۀ دیگر از انتخابات ریاست جمهوری نیز بیشترین بهره را قاچاقچیان و مافیای مواد مخدر برده‌اند!
آیا امسال ریکارد‌های گذشته خواهد شکست؟
اگر به احصائیه‌های رسمی منتشر شده از جانب نهاد‌های رسمی، بخصوص ادارۀ مبارزه با جرایم و مواد مخدر سازمان ملل متحد مراجعه نمائیم، در سال ۲۰۰۱ میلادی یعنی سال اخیر حکومت طالبان در افغانستان، تولید تریاک ۱۸۵ تن بود این مقدار نیز تولید سال قبل بود که قاچاقچیان ذخیره کرده بودند. ملا محمد عمر رهبر طالبان، در آغاز سال ۲۰۰۱ طی فرمانی کشت کوکنار را در آغاز آن سال ممنوع اعلام نمود. بعد از سقوط طالبان، گراف تولید مواد مخدر در افغانستان سیری صعودی داشته است. این نمودار که از طرف (UNODC) در سال ۲۰۰۹ به نشر رسیده، نمایانگر همین حقیقت است:
در سال ۲۰۰۹ تولید تریاک به ۶۹۰۰ تن رسید. از سال ۲۰۱۰ اراضی کشت کوکنار افزایش یافت؛ زیرا از این سال نیروهای خارجی از طریق هوا به پاشیدن مواد از بین برنده روی مزارع کوکنار شدت بخشیدند، بحدی که در سال ۲۰۱۲ تولید مواد مخدر به ۳۷۰۰ تن کاهش یافت و دهقانان هم برای اینکه کاهش تولید را جبران کنند، زمین‌های زیر کشت را افزایش دادند که در نتیجه میزان تولید تریاک درسال ۲۰۱۳ به ۵۵۰۰ تن رسید که امسال یعنی سال ۲۰۱۴ میزان اراضی زیر کشت کوکنار به ۲۵۰ هزار هکتار رسیده و کشت کوکنار در ولایت‌هایی که قبلاً از بین رفته بود، دوباره از سر گرفته شده است.
بهرۀ افغانستان از کشت کوکنار:
بر طبق گزارش دفتر مبارزه با جرایم و مواد مخدر سازمان ملل متحد (UNODC) از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۰ میلادی به ارزش ۷۰ ملیارد دالر مواد مخدر در افغانستان تولید شده است؛ اما سوال اینست که از این پول هنگفت، بهرۀ افغانستان وبخصوص دهقانان چقدر بوده است؟
بر طبق این گزارش (UNODC) از مجموع ۷۰ ملیارد دالر، فقط دو ملیارد دالر آن نصیب دهقانان شده و ۶۶ ملیارد دالر آن به جیب قاچاقچیان و مافیای بین المللی مواد مخدر در خارج از افغانستان رفته است. این اداره معتقد است که از این میزان مبلغ ۲۰۰ ملیون دالر (سالانه ۲۰ ملیون دالر) به مخالفین مسلح دولت افغانستان تعلق گرفته است.
در طول سال‌های گذشته، بنام مبارزه با کشت مواد مخدر تبلیغات زیادی صورت گرفت. تلاش در راه کشت جایگزین و دادن جایزه به کسانی که دست از کشت کوکنار برمی‌دارند، بخشی از این اقدامات بود. گفته شد که جامعۀ جهانی در طول دوازده سال، بیش از هفت ملیارد دالر دراین راه هزینه کرده است؛ اما مشخص نیست که این پول‌ها در کجا به مصرف رسید. اما آنچه که مشخص است اینست که دهقانان از این پول‌ها بهره‌ای نداشتند.
کشت جایگزین:
یکی از راههای مبارزه با کشت کوکنار، ترویج کشت جایگزین است که در بعضی از ولایات، دهقانان تشویق به کشت زعفران شده‌اند اما موانع بزرگی در این راه وجود دارد.
مانع نخست وجود ناامنی‌ها و جنگ در افغانستان است که حاکمیت دولتی را در بخش اعظم از افغانستان، به چالش کشیده است. بنابراین تا صلح در افغانستان حاکم نگردد، امکان محو کشت کوکنار ناممکن است.
فساد مالی در دستگاه دولت، مشکل دیگری است که موجب گردیده تا علیه این پدیدۀ شوم، مبارزۀ جدی صورت نگیرد. هرچند مقامات امنیتی کشور بارها از دستگیری قاچاقچیان مواد مخدر خبر داده‌اند؛ اما تاکنون هیچ قاچاقچی بزرگی دستگیر نشده است. دلیل آن نیز حضور قاچاقچیان بزرگ در دستگاه دولت است.
حاصل بدست آمده از مزارع کوکنار نیز مشوقی برای دهقانان بی‌بضاعت است. حاصل تریاک در یک هکتار زمین در افغانستان، بصورت اوسط ۵۵ کیلو گرام است؛ درحالیکه از یک هکتار زمین در جنوب آسیا، فقط ۱۵ کیلو گرام تریاک بدست می‌آید.
عجیب است که کشت سایر اقسام مواد مخدر نیز در افغانستان، در مقایسه با کشور‌های دیگر حاصل به مراتب بیشتر دارد. به گزارش UNODC شاهدانه «دانه‌ای که از آن چرس یا حشیش بدست می‌آید» در کشور‌های دیگر هم کشت می‌شود، اما میزان حاصل دهی آن در افغانستان شگفت آور است. این گیاه در افغانستان در هر هکتار ۱۴۵ کیلوگرام حاصل می‌دهد، درحالیکه در مراکش از یک هکتار فقط چهل کیلوگرام حاصل بدست می‌آید. به همین دلیل افغانستان بزرگترین تولید کنندۀ چرس در جهان هم بشمار می‌رود.
اوسط قیمت یک کیلوگرام تریاک ۲۰۰ دالر است که با معیار‌های افغانستان، عاید بسیار خوبی بشمار می‌آید. بنابراین برای یک دهقان کشت کوکنار بهتر از کشت سایر محصولات است.
دست‌های خارجی:
این سوال هنوز بی‌جواب است که چرا تولید تریاک در افغانستان از سال ۲۰۰۱ تا کنون چنین سیر صعودی داشته است؟ گفته می‌شود که میزان نیاز دنیا به هروئین سالانه در حدود پنج هزار تن است؛ اما افغانستان در بیشتر سال‌ها بیش از نیاز جهانی تولید داشته و قیمت هم زیاد تغییر نکرده است، در حالیکه این یک قاعده در اقتصاد است که وقتی عرضه از تقاضا بیشتر باشد، قیمت کاهش می‌یابد.
دلیل این امر بیش از اینکه اقتصادی باشد، سیاسی است. دست‌های مرموزی در کار اند تا در جهان تعداد بیشتری از مردم را به این بیماری مهلک دچار سازند. این تلاش بیشتر در کشور‌هایی متمرکز است که با امریکا مشکل دارند، مانند فدراسیون روسیه و ایران. بخش بزرگی از هروئین افغانستان یا به این کشور‌ها و یا از طریق این کشور‌ها به کشور‌های دیگر صادر می‌شود و معضل مواد مخدر برای این دوکشور، مبدل به یک معضل بزرگ اجتماعی و اقتصادی شده است. در افغانستان نیز تعداد معتادان از مرز دو ملیون نفر گذشته است.
یک نگاه به نمودار فوق نشان می‌دهد که هرچند تولید مواد مخدر در افغانستان از قبل وجود داشته، اما بعد از حضور نیروهای خارجی در افغانستان، تمام ریکارد‌های گذشته را شکسته است.
بخش بزرگی از تریاک بدست آمده در افغانستان، در داخل کشور به هروئین تبدیل شده و سپس به خارج صادر می‌شود. برای تبدیل مثلا ۶۰۰۰ تن تریاک به حدود ۶۰۰ تن هروئین، به بیش از ده هزار تن مواد کیماوی ضرورت است. این مواد در داخل افغانستان ساخته نمی‌شود بلکه از خارج وارد می‌شود. چگونه و از کدام راه‌ها چنین مقدار عظیم مواد کیماوی به افغانستان وارد می‌شود؟!
از جانب دیگر ارسال صدها تن هروئین به خارج از راه زمینی به کشور‌های دوردست، مانند اروپا صادر می‌شود. این کار کمک مقامات دولتی در کشور‌هایی که این مواد از آنها می‌گذرد با قاچاقچیان و مافیای مواد مخدر ممکن نیست.
بخش مهمی از این مواد مخدر نیز از راه هوایی به خارج انتقال می‌یابد که این کار هم بدون دست داشتن نیروهای خارجی و مقامات دولتی کشور ما، نیز ناممکن است. پس می‌توان درک کرد که چرا از سال ۲۰۰۱ ببعد، نمودار تولید مواد مخدر در افغانستان، رشد صعودی را نشان می‌دهد.
و در اخیر این سوال نیز نیاز به مطرح شدن دارد که آیا عدم تصویب قانون منع پول شویی از جانب دولت افغانستان از چندین سال بدینسو، که علیه آن دست‌های پیدا وپنهان در کار است، تا چه حد با عواید بدست آمده از قاچاق مواد مخدر رابطه دارد؟
پایان
نوشته شده توسط: وحيد مژده