مرکز مطالعات استراتیژیک و منطقوی، مصاحبۀ اختصاصی‌ای را با وحید مژده کارشناس مسائل سیاسی افغان در مورد آزادسازی اخیر 4 مقام طالب از زندان پاكستان و روند صلح، انجام داده است كه با شما خواننده گان محترم شریک می سازیم:
مؤثریت رهایی چهار مقام طالب را از زندان پاکستان و در مجموع رهایی 23 طالب بعد از سفر صلاح الدین ربانی به پاکستان را به پروسۀ صلح چگونه ارزیابی میکیند؟
وحید مژده :پاکستانی ها یک نقشۀ راه را با دولت افغانستان توافق کردند که باید طالبان در نیمۀ اول سال 2013 با حکومت افغانستان به مذاکرۀ مستقیم بپردازند. به نظر میرسد که طرحی را که پاکستان با افغانستان توافق کرده یک طرح آن رها سازی زندانیان باشد. اما چیزیکه قابل غور است اینکه قرار است در شش ماه اول 2013 در پاکستان انتخابات صورت گیرد. انتخاباتیکه، آیندۀ دولت در پاکستان را رقم میزند. و پاکستانی ها با زرنگی بسیار توانستند کاری بکنند که حکومت افغانستان را به این قانع بسازند که آزاد کردن زندانیان طالب در پروسۀ صلح به افغانستان ضروری میباشد و این کار را آغاز کردند.
اما در حقیقت آنها قبل از همه اهداف خاص خودشان را در نظر گرفته بودند.طوریکه باید انتخابات پاکستان در فضای امن و آرامش برگذار شود. و برای تحقق این کار لازم دانستند که با طالبان پاکستانی در تماس شوند تا آنها در جریان انتخابات مشکل آفرین نباشند و اخلال نکنند تا انتخابات به صورت درست برگذار گردد.
و از سوی دیگر طالبان نیز در پاکستان دست به زور آزمایی زدند و کمپاین پولیو را مختل کردند و همچنان با كشتن بشیر بلور و حمله به میدان هوایی پاكستان چنین نمایان ساختند كه هم میتوانند مراكز انتخاباتی را هدف قرار دهند و هم میتوانند مانع كمپاین انتخاباتی شوندو نیز میتوانند شخصیت های سیاسی را به قتل برسانند.در اینجا بود كه ضرورت جنگ با طالبان پاكستانی و یا هم مذاكره با طالبان پاكستانی برای دولت مردان پاكستانی به عنوان یك اولویت در نظر گرفته شدكه چه كار باید بكنند بجنگند یا مذاكره كنند،طبیعی است كه جنگ نمی توانیست یك راه حل باشد چون از یكطرف وقت كم است و از سوی دیگر پاكستان را با مشكلات دیگر گرفتار میكرد. از همین جهت حکومت پاکستان از طالبان افغان خواستند تا به طالبان پاکستانی بگویند تا این كار را نكنند و انتخابات آینده به وجه درست برگزار گردد. در مقابل پاكستانی ها چند تن از سران طالبان را كه طالبان افغانی تقاضا كردند آزاد كرد.به این صورت یك معامله داد و گرفت بین حكومت پاكستان و طالبان افغانی از یك طرف و پاكستانی ها و حكومت افغانستان از طرف دیگر در جریان است كه یكی از دیگر خبر نیستند.
اما حقیقت امر اینست که پاکستانی ها، اهداف خاص خود را بیشتر از همه در نظر دارد.
چند روزی قبل حکیم الله مسعود گفت که طالبان افغانی و پاکستانی یکی هستند و جهاد ما نیز یکی میباشد و از یک رهبری پیروی میکند و همچنان ولی الرحمن معاون تحریک طالبان پاکستان اعلان کرد که رهبر ما ملا محمد عمر است.
پس طبیعی است زمانیکه چنین رابطۀ وجود داشته باشد، باید رهایی سازی طالبان پاکستانی بالای طالبان افغانی تاثیر گذار باشد و نیز ازین طریق بتوانند تا طالبان پاكستانی را در جریان انتخابات به آتش بس راضی کنند.
آزادی چند طالب پاکستانی که بیایند و با حکومت افغانستان مذاکره کنند، این قضیه پیچیده تر از اینست که به ظاهر دیده میشود.
پس چنین نتیجه گرفته میتوانیم که رهایی سازی طالبان، نمایانگر صداقت پاکستان نمیباشد؟
وحید مژده :میتواند تاثیر گذار باشد، اما چیزی را که پاکستان میخواهد و آنچه را افغانستان میخواهد، کاملاً متفاوت است.
دولت افغانستان میخواهد که طالبانی که آزاد میشوند،بیایند و به پروسۀ صلح بپیوندند اما پاکستان بخاطری اینرا نمیپذیرند که که اهداف خاص دیگری دارند و مسئلۀ انتخابات در میان است.
و این یک بازی دوجانبه است، اما اینکه آیا پاکستان صداقت دارد یا خیر، باید تا شش ماۀ دیگر انتظار کشید چرا که پاکستان وعده دادند که تا شش ماۀ دیگر طالبان را به میز مذاکره میکشانند.
به نظر شما با وجود تأکید حکومت افغانستان در رهایی ملا عبدالغنی برادر، دلیل تأخیر رهایی وی را در چی میبینید؟
وحید مژده :ملا برادر، طالبان را از چنگ پاکستان فراری داد، دفتر قطر را برایشان تأسیس کرد، آنها را مستقیماً با امریکا مواجه ساخت و این چیزیست که پاکستانی ها نمیبخشد.
درینجا دو احتمال وجود دارد: اول اینکه ممکن ملا برادر کشته شده باشد. طوریکه چندی پیش یکی از دیپلومات های پاکستانی گفت: دولت افغانستان از ما ملا برادر را میخواهد در حالیکه ما او را زنده کرده نمیتوانیم.
و احتمال دوم اینست که پاکستانی ها ملا برادر را تا زمانیکه انتخابات شروع شود، او را آزاد نمیکنند تا ببینند که طالبان افغانی در وادار ساختن طالبان پاکستانی برای آتش بس تاچه حد صداقت دارند. و این رهایی سازی به خواست حکومت افغانستاننیست بلکه بدست حکومت پاکستان بودهو ازین طوری برداشت میشود که پاکستان در آزادی ملا برادر، اهداف دیگری دارد.
آزاد سازی زندانیان طالب از زندان افغانستان که اخیراً هشتاد طالب نیز رها گردید، به نظر شما در روند صلح تأثیر گذار خواهد بود؟
مژده :در بین کسانیکه آزاد شدند، من آگاهی دارم که دو گروه مردم هستند:یکی کسانی هستند که در عملیاتشبانه دستگیر شده بودند و مورد اتهام بودند. اما هیچ سندی در موردشان وجود نداشت، امریکایی ها آنها را دستگیر کرده بودند و مدتی را در زندان بگرام سپری نمودند. و بالاخره قوۀ قضائیه افغانستان چارۀ جز این نداشت که آنها را آزاد کنند. و اگر رها نمیکردند خلاف قانون بود چون اسناد جرمی در مورد آنها در دست نبود.
و دستۀ دوم زندانیان، افراد متهم بودند و جرم بالای آنها ثابت شده بود و مدت حبس خود را سپری کرده بودند. بعد از ختم میعاد حبس باید آزاد میشدند و حتی از تعدادی از آنها مدت حبس شان نیز گذشته بود. یعنی دولت افغانستان طوری نکرده که طالبی را که در حین جنگ دستگیر شده و جرم هم بالایش ثابت شده باشد و او را آزاد نموده باشد، چنین نیست. اگر در آینده این چنین افراد را رها کنند، این طبیعی است که میتواند برای جلب توجۀ طالبان مؤثر باشد.
این آزاد سازی، از نظر روانی میتواند تأثیر گذار بوده باشد، یعنی کاری که دولت افغانستان کرد در حقیقت این بود که یک نوع خوش نیتی خود را بر طالبان نشان بدهند. كهبه هر حال اینها طالب بودند یا نبودند و ما اینها را به عنوان طالب دستیگر کردیم.
و اینکه این افراد آیا میتوانند در پروسۀ صلح تأثیری وارد کنند، جای سوال است چون اینها افراد مهمی در سطح طالبان نبودند که بتوانند تأثیر گذار باشند و دیگران را وادار به پروسۀ صلح بکنند.
شرایط حکومت افغانستان برای باز کردن دفتر طالبان در قطر را چگونه تحلیل میکنید(حكومت افغانستان آمادگی طالبان را برای صلح شرط باز كردن دفتر طالبان در قطر خوانده است)؟
وحید مژده :طالبان به خواست دولت افغانستان به قطر نرفته بلکه نتیجه ای مذاکرات بینطالبان و امریکا بود و امریکا از طالبان خواسته بود تا آدرس داشته باشند و ملا محمد عمر چهار شرطی را برای ایجاد دفتر و یا آدرس طالبان برای مذاكره گذاشته بودند. شرط اول اینکه کشور همسایه نباشد، دوم کشوری باشد که در افغانستان نیروی نظامی نفرستاده باشد، سوم کشور اسلامی بوده و چهارم اینکه بعد از سال 2001 با طالبان، به دشمنی نپرداخته باشد. و با این معیار ها قطر را پذیرفتند و ده نفر از آنها به قطر رفتند و فعلاً هم در آنجا هستند.
پس چنین به نظر میرسد که قضیه بین امریکا وطالبان بوده و دولت افغانستان در آن هیچ نقشی نداشته است و از همان ابتدا هم دولت افغانستان با آن مخالفت کرد و سفیر خود را از قطر خواست و در نتیجه پروسۀ صلح قطر را از ابتدا تخریب کرد.
و اکنون اگر دفتری در قطر باز میشود، نه به خواست دولت افغانستان خواهد بود و نه هم در آن تأثیری خواهد داشت. و اگر امریکایی ها بخواهند باز میشود.
به نظر شما تمایل طالبان برای صلح چگونه است؟ آیا طالبان آمادۀ پذیرش روند صلح خواهند بود؟
وحید مژده : طالبان اگر صلح را نمیخواستند اصلاً به قطر نمی رفتند. طوری که من با آنها صحبت نمودم، گفتند زمانیکه در اخیر سال 2009 ما متوجه شدیم، امریکا در افغانستان شکست خورده و شانسی برای پیروز شدن در افغانستان را ندارد و تصمیم به مذاكره گرفتند. و زمانیکه این مسئله را احساس کردند، ملا برادر از ملا عمر خواست تا مذاکرات صلح را آغاز کنند تا هر گاه كه امریکایی ها افغانستان را رها میکنند افغانستان با مشکلاتی که بعد از خروج اتحاد شوروی روبرو شده بود، مواجه نشود.
وباالاخره امریکا مذاکرات را در قطر آغاز نمودند اما خواست های که طالبان داشتند و وعده های را که امریکا به طالبان کرده بود، به آنها وفا نکردند. و دو چیز را وعده کرده بودند اول اینکه نام سران طالبان را از لیست سیاه حذف میکنند. طالبان میگویند زمانیکه ما به قطر آمدیم، امریکایی ها گفتند که حذف نام ها کار مشکل است چون باید چندین کشور در شورای امنیت تصمیم بگیرند و این کار زمانگیر است و بالاخره نمیشود.
طالبان گفتند خوب، ما هم ازین صرف نظر کردیم و گفتیم درست است نام برادران ما در لیست سیاه باشند و شما شرط دوم ما را که رهایی پنج زندانی است، برآورده بسازید. گفتند درست است اما گفتند كانگرسامریکا با این کار موافق نیست و بهانه های مختلفی نمودند. باالاخره به هر دو شرط وفا نکردند و از همین سبب مذاکرت به تعویق افتاد.
و اگر منظور از تمایل طالبان به صلح این باشد که طالبان با دولت افغانستان مذاکره کنند، آنها میگویند که دولت افغانستان نه تصمیم در مورد جنگ گرفته میتوانند و نه در مورد صلح. چون مذاکرتی که بین حزب اسلامی و حکومت افغانستان طی چند سالی ادامه یافت، باالاخره به هیچ نتیجه ای نرسید در حالیکه بارها با حکومت افغانستان مذاکره کردند و 17 بار طرح خود را پیش کردند امانتیجه نداد. بنابرین مذاکره با حکومت افغانستان هیچ نتیجه ای نخواهد داشت. چون اول باید با امریکا مذاکرات صورت گیرد، چون قضیۀ افغانستان مشکل خارجی و داخلی دارد و تا زمانیکه مشکل خارجی که حضور نیروهای خارجی در کشور است، حل نشود، مذاکرات داخلی بی نتیجه خواهد ماند.و تا زمانیکه این کار صورت نگیرد، مشکل داخلی افغانستان حل نمیشود.
- و در اخیر از تحلیل شما چنین نتیجه گرفته میتوانیم که با موجودیت نیروهای خارجی در کشور، تأمین صلح ناممکن خواهد بود و مرحله اول بیرون رفت كشور از بحران كننونی خروج نظامیان خارجی از كشور میباشد؟
مژده :اگر امریکا با بهانه های مختلف تأکید بر حضور نیروهایش در افغانستان را دارد ، طالبان میگویند ما چارۀ جز جنگیدن با آنها نداریم و این را تنها طالبان نه بلکه حزب اسلامی نیز در کنفرانس پاریس متذکر شدند که تا زمانیکه امریکایی ها از افغانستان بیرون نشوند، جنگ ادامه خواهد داشت و باالاخره بیرون رانده خواهند شد. و این موضوعی است که تمام جهت های درگیر جنگ علیه امریکا مطرح میکنند و میگویند جز جنگ، راۀ حل دیگری نخواهد بود.
استاد وحید مژده اضافه كردند كه اگردر سفر آقای كرزی به امریكا پیمان امنیتی بین امریكا و افغانستان امضا گردد نتیجه آن تخریب پروسه صلح خواهد بود (چون پیمان مذكور به معنی تداوم حضور نیروهای امریكایی در افغانستان میباشد) پس این همه پروسه صلح غیر مفید خواهد بود.
پایان