حضور نظامی امریکا و ناتو در افغانستان که ۱۶ سال پیش تحت شعارهای تامین صلح و ثبات در این کشور حضور یافتند، نه تنها صلح و ثبات را به ارمغان نیاورد بلکه جنگ ناشی از آن، امروز نیز با شدت بیشتر ادامه دارد. استمرار جنگ در کشور باعث شده، مشکلات کشور در بیشتر عرصه‌ها روز به روز عمیق و ناامیدی افغان‌ها به یک آیندۀ بهتر روز به روز بیشتر شود. از همین جاست که در چند سال اخیر صدها هزار افغان به هدف یک زنده‌گی بهتر دل به دریا زدند و از راه‌های خطرناک به اروپا رفتند، ولی تعداد زیاد آن‌ها با مشکل اخراج اجباری در کشورهای اروپایی روبهرو شدند و این روند هنوز هم ادامه دارد.
سازمان عفو بین‌الملل اخیرا از حکومت افغانستان خواسته است تا با ارائۀ تصویر واقعی از وضعیت جاری در این کشور، از ادامۀ اخراج اجباری مهاجرین افغان از کشورهای اروپایی جلوگیری کند. مسؤولان این نهاد تاکید می‌کنند که هیچ جای افغانستان به شمول پایتخت این کشور امن نیست و وضعیت جاری حاکی از آن است که این کشور محل امن برای زنده‌گی افغان‌های برگشت داده شده از کشورهای اروپایی نبوده و حکومت افغانستان نیز در رسانیدن خدمات به آنان کوتاه آمده است.
در این تحلیل بر وضعیت جاری امنیتی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و نیاز ارائۀ یک تصویر واقعی از وضعیت جاری در کشور، پرداخته شده است.
وضعیت امنیتی
جنگ جاری در افغانستان در چند سال اخیر روز به روز شعله‌ور می‌شود و همه‌روزه ده‌ها افغان قربانی این جنگ می‌شوند. حوادث امنیتی که در چند روز اخیر اتفاق افتاده، بیش از صد تن کشته و صدها تن دیگر زخمی به جا گذاشته است. تنها در غزنی و پکتیا در دو رویداد امنیتی بیش از ۸۰ تن کشته و حدود ۳۰۰ تن دیگر زخمی شدند.
پس از اعلام استراتیژی جدید امریکا برای افغانستان و جنوب آسیا، حملات هوایی نیروهای امریکایی در افغانستان نیز افزایش یافته و تلفات ملکی ناشی از این حملات دو برابر شده است. گزارش فرماندهی نیروهای نظامی امریکا در افغانستان که ماه گذشته منتشر شد، می‌نگارد که نیروهای امریکایی در افغانستان در هشت ماه اول سال ۲۰۱۷، بیش از ۲۰۰۰ بمب در افغانستان پرتاب کرده‌اند و این رقم نشان‌دهندۀ دو برابر شدن مجموع بمبارد‌های سال ۲۰۱۶ بوده است.[۱]
یوناما در گزارش اخیرش نگاشته است که از ماه جنوری تا سپتمبر سال روان میلادی ۲۶۴۰ فرد ملکی در جنگ افغانستان کشته و ۵۳۷۹ تن دیگر زخمی شده‌اند که در این میان ۴۶۶ فرد ملکی در حملات هوایی نیروهای افغان و خارجی کشته و زخمی شده‌اند و بیش از ۶۶ درصد آن‌ها زنان وکودکان اند. این رقم در مقایسه با عین زمان سال گذشته، ۵۲ درصد افزایش در تلفات ملکی ناشی از حملات هوایی را نشان می‌دهد.[۲]
در تازه‌ترین حملۀ هوایی نیروهای امریکایی در ولایت کنر ۱۵ عضو دو خانواده کشته شدند. حملات هوایی نیروهای خارجی در سایر ولایت کشور نیز تلفات سنگین ملکی را در این اواخر در پی داشته است. در ولایت ننگرهار در نتیجۀ حملات هوایی نیروهای خارجی ۱۸ تن کشته و ۸ تن دیگر زخمی شدند. در ولایت هرات ۱۵ تن کشته و ۵ تن دیگر زخم برداشتند و در ولایت لوگر ۱۳ تن کشته و ۱۲ تن دیگر زخمی شدند. در کنار این، نظامیان افغان نیز در چندین رویداد قربانی چنین حملات شده‌اند، حملاتی که حکومت وحدت ملی در برابر آن‌ها سکوت اختیار کرده است.
سازمان ملل در گزارش تازۀ خود که تحت نام «کودکان و درگیریهای مسلحانه» نشر شده، گفته است که در سال ۲۰۱۶ م تلفات کودکان در افغانستان بیش از ۳۵۰۰ تن بود. در این گزارش گفته شده که بیش از ۸۰۰۰ کودک در اثر درگیریهای مسلحانۀ سال گذشته در یمن، سوریه، کانگو و افغانستان کشته و زخمی شدند؛ اما بیشترین رقم آن که سه هزار و ۵۱۲ کودک است، مربوط افغانستان میباشد.[۳]
علاوه بر تلفات ملکی ناشی از جنگ، حملات هوایی و انفجارهای مرگبار، جرایم جنایی نیز مشکل دیگری در عرصۀ امنیتی است که زنده‌گی افغان‌ها را با چالشهای جدی روبهرو کرده است. بر بنیاد آمار ارگان‌های احصائیوی، سالانه هزارها جرایم گونه‌گون جنایی در تمام ولایات کشور کشور رخ می‌دهند و این روند همه‌ساله روبه افزایش است.
پدیدۀ جرم در سال‌های اخیر به خصوص در شهرهای بزرگ کشور روبه افزایش است. چنانچه تعداد حوادث جرمی از ۱۳۴۵ حادثه در ربع اول سال ۱۳۹۴، به حدود ۱۷۷۹ در ربع اول سال ۱۳۹۵ تنها در کابل افزایش یافته است و از مجموع جرایم جنایی در سال ۱۳۹۵ هـ ش، ۴۹۵۰ حادثۀ آن تنها در کابل اتفاق افتاده است. در یک ربع اول سال جاری (۱۳۹۶) نیز این رقم در کابل بلند است و از مجموع ۵۰۴۷ حادثۀ جنایی، ۱۳۱۵ مورد آن در کابل به ثبت رسیده است. جرایم شنیع مانند قتل و غیره نیز از یک سال به سال دیگر افزایش یافته است. حوادث قتل در ربع‌های اول سال‌های ۱۳۹۴، ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ هـ ش، به ترتیب از ۵۳۸ به ۶۰۶ و ۶۴۰ مورد افزایش یافته است.[۴]
وضعیت اقتصادی
پس از روی‌کار آمدن حکومت وحدت ملی شماری از پروژه‌های زیربنایی تکمیل و یا هم افتتاح گردید و عواید حکومت نیز نسبت به سال‌های گذشته افزایش یافت که یکی از عوامل آن وضع مالیه بر کریدیت مصرفی شبکه‌های مخابراتی بود. ولی در کل وضعیت اقتصادی کشور نسبت به یک‌ونیم دهۀ گذشته روبه خرابی بوده است. ارزش افغانی به پایین‌ترین حد خود رسیده است (چنانچه در سال ۲۰۱۵م ازرش پول افغانی در مقابل یک دالر۵۷.۷۶ افغانی بود، اما در حال حاضر ازرش پول افغانی در مقابل یک دالر به ۶۸.۳۰ افغانی رسیده است)، میزان بی‌کاری به اوج خود رسیده، کشور با فرار سرمایه‌ها روبهرو است و رشد اقتصادی کشور نیز روبه کاهش است. در کل بیش از ۴۰ درصد مردم افغانستان زیر خط فقر زنده‌گی می‌کنند.
بانک جهانی در احصائیۀ اخیر خود گفته است که ۱.۹ میلیون افغان واجد شرایط کار، بی‌کار هستند. در کنار این، به گفتۀ رئیس اتحادیۀ کارگران افغانستان همه‌ساله چهارصد هزار جوان واجد شرایط کار در گروه جوانان بی‌کار اضافه می‌شوند.[۵]
بربنیاد اظهارات رئیس جمهور، فقر چالش بزرگ مردم افغانستان است و ۳۹ درصد افغان‌ها تحت خط فقر قرار دارند که عایدات روزانۀ شان به ۱.۳۵ دالر می‌رسد و این بدان معنی است که یک یا دو مرتبه روزانه غذا می‌خورند و امکانات اندک برای رفتن کودکان شان به مکتب را دارند.[۶] به گفتۀ رئیس جمهور غنی، ۱۵ درصد افغان‌ها هر شب گرسنه می‌خوابند.
ناکامی در مبارزه با فساد اداری نیز یکی از عوامل به میان آمدن این وضعیت به شمار می‌رود و میزان بلند فساد اداری، هر دو حکومت و مردم را با چالشهای زیادی روبهرو کرده است.
وضعیت سیاسی
اختلافات داخلی حکومت روی خرابی وضعیت کشور در عرصه‌های مختلف سایه افگنده است که در چند سال اخیر به گونۀ دوامدار و به شدت وجود داشته است. بیشتر این اختلافات ناشی از تقسیم ۵۰-۵۰ قدرت میان داکتر عبدالله و اشرف غنی بوده که از همان اوایل ایجاد این حکومت بنیاد آن گذاشته شد و باعث سپرده نشدن کار به اهل کار نیز شد. در کنار این، قرار گرفتن برخی مقام‌های بلندرتبۀ حکومت در برابر حکومت و حتی تشکیل ایتلاف‌ها توسط مقام‌های برحال حکومتی در برابر حکومت، کشور را با خطر بی‌ثباتی سیاسی مواجه کرده است.
بر علاوۀ اختلافات داخلی، حکومت افغانستان در پروسۀ صلح و قطع جنگ که تمام عرصه‌ها را تحت تاثیر قرار داده، توفیقی نداشته است. هرچند امضای توافقنامۀ صلح با حزب اسلامی افغانستان در راستای صلح یک دست‌آوردی برای حکومت وحدت ملی محسوب می‌شود، اما حکومت افغانستان در طول ۱۶ سال جنگ جاری در کشور نتوانست یک راه‌کاری موثر برای رسیدن به صلح با طالبان را در پیش گیرد و به همین دلیل، جنگ افغانستان روز به روز شعله‌ور می‌شود و افغان‌ها را نسبت به یک آیندۀ بهتر ناامید ساخته است.
پایان
[۱] Newsmax, Report 2017: More Than 2,000 Bombs Dropped in Afghanistan So Far, Double 2016, 12 Sep 2017, see it online: https://www.newsmax.com/Newsfront/bombs-air-force-military-2017/2017/09/12/id/813189/
[۲] رادیوی آزادی: «یوناما: تلفات ملکی ناشی از حملات هوایی در افغانستان افزایش یافته است»۲۱میزان ۱۳۹۶ هـ ش:
https://da.azadiradio.com/a/28791118.html
[۳] VOA News, UN: More Than 8,000 Children Killed, Hurt in Conflicts, Oct 5 2017, see it online:
https://www.voanews.com/a/un-children-killed-hurt-in-conflicts/4059019.html
[۴] مرکز مطالعات استراتیژیک و منطقوی: «جرایم جنایی؛ معضل روبه گسترش در شهرهای بزرگ کشور» ۱۴ اسد ۱۳۹۶:
[۵] رادیوی آزادی: «بی‌کاری، فساد و جنگ سبب شده تا ۴۰ درصد افغان‌ها زیر خط فقر زندگی کنند» ۲۵ میزان ۱۳۹۶هـ ش:
https://da.azadiradio.com/a/28797594.html
[۶] See online: http://president.gov.af/en/speech/president-ghanis-remarks-at-brussels-conference-on-afghanistan-brussels-belgium/