زلمی خلیلزاد که به عنوان نماینده خاص وزارت امور خارجۀ امریکا رهبری گفتگوهای صلح با طالبان را بر عهده دارد، در جریان سفر سوم مأموریت خویش هفتۀ گذشته در امارات متحدۀ عربي با نماینده‌گان طالبان در رابطه به صلح در افغانستان، برای سه روز گفتگوهایی داشت که در جریان این گفتگوها نماینده‌گان کشورهای پاکستان، عربستان سعودي و امارات متحده عربي نیز حضور داشتند.
با آنکه برخی رسانه‌های غربی به نقل از منابع طالبان که نام‌های شان گرفته نشده، گفته است: «در نشست امارات متحدۀ عربی از سوی امریکا پیشنهاد برای آتش‌بس شش ماهه مطرح شده و در مقابل طالبان شرط گذاشته اند که ادارۀ موقت ایجاد شود و در رأس آن کسی قرار داشته باشد که طالبان پیشنهاد می‌کنند، و عربستان سعودی، امارات متحدۀ عربی و پاکستان تضمین‌کننده‌گان تمامی پروسه باشند.» اما گروه طالبان گفتگو در رابطه به آتش‌بس و حکومت موقت را رد کره اند.
علاوه بر این گفته می‌شود، هئیت بورد ۱۲ نفری حکومت افغانستان برای گفتگوهای صلح با طالبان نیز در امارات متحده عربي حضور داشتند و آمادۀ مذاکرات صلح با طالبان بودند؛ اما گروه طالبان با نشر اعلامیه‌ای از گفتگو با حکومت افغانستان خوداری کردند.
گفتگوهای امریکا باطالبان و موقف حکومت افغانستان، سفر سوم زلمی خلیلزاد و تاثیرات نشست اخیر امریکا ـ طالبان در امارات متحدۀ عربي از مواردی اند که در این تحلیل روی آن بحث صورت گرفته است.
مأموریت خلیلزاد و موقف دولت افغانستان
بعد از آن که دولت افغانستان با انجام تلاشهای زیادی نتوانست گروه طالبان را به میز مذاکرات صلح حاضر کند؛ امریکا با درک این که طالبان هرگز نمی‌خواهند با حکومت افغانستان گفتگو کنند و امریکا نیز توانایی شکست طالبان را از راه جنگ ندارد، تصمیم آغاز گفتگوهای مستقیم صلح با طالبان را گرفت و برای پیشبرد این پروسه، زلمی خلیلزاد را ـ که یک تن از دیپلومات‌های قوی امریکایی می‌باشد ـ انتخاب کرد و از همان آغاز امیدهایی را در رسیدن به صلح و ثبات برای افغانستان به میان آورد.
زلمی خلیلزاد مأموریت جدید خویش را از سفر به پنج کشور منطقه (افغانستان، پاکستان، عربستان سعودي، امارات متحده عربی و قطر) آغاز کرد. او در جریان سفر نخست‌اش با مقام‌های این کشورها در مورد راه‌حل‌های صلح و تأمین امنیت در افغانستان صحبت کرد و خواستار همکاری این کشورها در رابطه به صلح افغانستان شد.
در جریان سفر سخت زلمی خلیلزاد، نماینده‌گان گروه طالبان و امریکا در قطر با هم ملاقات و گفتگو کردند و همین ملاقات باعث فراهم ساختن زمینه برای ملاقات‌ها و گفتگوهای بیشتر شد. همچنان در نتیجۀ سفر نخست زلمی خلیلزاد، ملا برادر و دو فرد مهم دیگر گروه طالبان در پاکستان از زندان رها شدند، چنانچه پنج مقام دیگر طالبان که چندی قبل از زندان گوانتنامو آزاد شده بودند، اجازه یافتند تا به دفتر سیاسی طالبان در قطر یکجا و در پروسۀ گفتگوهای صلح سهم بگیرند.
به ادامۀ تلاشهای امریکا برای صلح با طالبان، چندی بعد از سفر اول خلیلزاد، نامبرده سفر دوم خود را به این پنج کشور از سر گرفت. در جریان این سفر در قطر برای بار دوم میان طالبان و نماینده‌گان امریکا گفتگوهایی صورت گرفت. در رابطه به این گفتگوها برخی شایعاتی نیز نشر شد، که گویا طالبان و نماینده‌گان امریکا در رابطه به آتش‌بس، ایجاد حکومت موقت، خروج نیروهای خارجی و آزادی زندانیان طالب با هم گفتگو کرده اند.
در جریان مأموریت خلیلزاد و گفتگوهای صلح، موقف و نقش حکومت افغانستان در این پروسه، موردی است که سرنوشت گفتگوهای صلح با طالبان را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است. حکومت افغانستان همیشه تأکید بر این کرده است که بدون حکومت افغانستان هیچ جانب خارجی اجازه ندارد روی چگونگی صلح با طالبان تصمیم بگیرد؛ اما از سوی دیگر طالبان هر گونه گفتگوی صلح را با حکومت افغانستان رد کرده است.
در رابطه به تلاشهای اخیر امریکا برای صلح با طالبان، با آنکه حکومت افغانستان گفته است که تمام تلاشهای امریکا در هماهنگی با حکومت افغانستان صورت می‌گیرد و هدف از آن ایجاد تسهیلات برای گفتگوهای صلح است؛ اما ظاهرا طوری معلوم می‌شود که حکومت افغانستان خود را در انزوا می‌بیند و احساس می‌کند که در این پروسه هیچ نقشی ندارد. به همین دلیل هیئت ۱۲ نفری را به خاطر انجام گفتگوهای مستقیم صلح با طالبان تشکیل داده، و بعد از آن بورد مشورتی صلح را اعلان کرد که در تشکیل آن تقریبا تمام احزاب جهادی و جریان‌های سیاسی افغانستان جای دارند.
سفر سوم خلیلزاد
سفر سوم زلمی خلیلزاد که به تاریخ دوم دیسمبر سال جاری میلادی آغاز شد، نظر به دو سفر قبلی او در رابطه به تلاشهای صلح در افغانستان وسیع‌تر بود. دو سفر قبلی خلیلزاد به شمول افغانستان به کشورهای پاکستان، امارات متحده عربی، عربستان سعودی و قطر بود؛ اما در سفر سوم‌اش هشت کشور منطقه (افغانستان، پاکستان، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، روسیه، ازبکستان، ترکمنستان و بلجیم) جای دارند.
در جریان سفر سوم خلیلزاد به کشورهای منطقه، همزمان با رفتن او به اسلام‌آباد بی بی سی به نقل از منابع طالبان گزارش داد که چند تن از اعضای دفتر سیاسی طالبان در قطر نیز به پاکستان رفته اند و در آنجا با رهبری گروه خویش در رابطه به مذاکرات صلح با امریکا گفتگوهایی داشته اند.
زلمی خلیلزاد در جریان سفرش به پاکستان با عمران خان صدراعظم و شاه محمد قریشی وزیر خارجه این کشور ملاقات کرد و در رابطه به رسیدن صلح با طالبان گفتگوهایی داشت. خلیلزاد بعد از اسلام آباد به کابل سفر کرد و پس از دیدار به سران حکومت وحدت ملی راهی مسکو شد؛ او در دیدار با مقامات روسی در مورد توسعه همکاری‌های روسیه و امریکا به هدف راه اندازی گفتگوهای مستقیم حکومت افغانستان و طالبان بحث نمود و خود در گفتگو با رسانه‌ها این سفر را «خوب» خوانده بود. در ادامۀ این سفر خلیلزاد به ازبکستان رفت و سپس در امارات متحده عربی در حضور نماینده‌گان کشورهای پاکستان، عربستان سعودی و امارات متحده عربی با طالبان سه روز پیهم گفتگو نمود.
در کل سفر سوم زلمی خلیلزاد که به هشت کشور منطقه در رابطه به گفتگوهای صلح با طالبان صورت گرفت، امیدها را در دستیابی به توافقی برای ختم جنگ طالبان در افغانستان بیشتر ساخته است و مهم این است که گفتگوها جریان خواهد داشت و دوام این گفتگوها بالاخره نتیجۀ مثبتی را در پی خواهد داشت.
نشست امریکا ـ طالبان در امارات متحد عربی
نشست اخیر امریکا ـ طالبان در امارات متحده عربی، که سه روز در حضور نماینده‌گان کشورهای پاکستان، عربستان و امارات متحده عربی جریان داشت، گامی مهم در راستای رسیدن به صلح پنداشته می‌شود. هر چند که جزئیات دقیق و بیشتر این نشست تا کنون معلوم نیست؛ اما آژانس خبری رویتر گفته است که در این نشست پس از پیشنهاد امریکا برای آتش‌بس شش ماهه برای طالبان، نماینده‌گان این گروه دو مورد را شرط گذاشتند، نخست این که ادارۀ موقت ایجاد شود و در رأس آن کسی قرار داشته باشد که طالبان پیشنهاد می‌کنند، دوم این که پاکستان، امارات متحده عربی و عربستان، مسوولیت تضمین تمامی پروسه را به عهده بگیرند؛ اما طالبان با نشر اعلامیه‌ای بحث روی این موضوعات را در نشست ابوظبی رد کردند و گفتند که در این مذاکرات صرفا روی پایان حضور امریکا در افغانستان، آزادي زندانیان طالب و نیز تلفات ملکی در حملات هوایی نیروهای مسلح افغان و خارجی در افغانستان صحبت شده است، و پیرامون آتش‌بس، انتخابات و یا حکومت موقت سخنی به میان نیامده است. حضور امریکا در افغانستان موردی است که طالبان همواره آن را بزرگترین دلیل جنگ خود در افغانستان بیان کرده اند.
با آنکه گفتگوها و تلاش‌ها در رابطه به صلح افغانستان نظر به هر وقت دیگر بیشتر شده است و امیدها در این زمینه افزایش یافته که جنگ جاری در افغانستان بالاخره یک راه‌حل سیاسی بخود پیدا کند. روی این ملحوظ، گفتگوهای اخیر نیز با در نظر داشت نکات ذیل امید بخش بوده است:
نخست: درک نمودن این که جنگ و فشارهای نظامی راه‌حل قضیۀ افغانستان نیست، آغاز گفتگوهای رو در روی صلح امریکا ـ طالبان و نیز ادامۀ این گفتگوها خود یکی از نکته‌های مثبت در رابطه به کامیابی این پروسه و دستیابی به یک نتیجۀ مثبت می‌باشد؛ چون در طول ۱۷ سال گذشته طرف‌های درگیر بخصوص امریکا تلاش داشت که از راه جنگ و فشارهای نظامی برندۀ میدان جنگ شود، ولی بدون شعله‌ور شدن جنگ نتیجۀ دیگری در پی نداشته است.
دوم: همکاری صادقانۀ کشورهای منطقه بخصوص پاکستان، یکی از موارد مهم دیگر، در راستای رسیدن به صلح در افغانستان می‌باشد. با آنکه برای جلب همکاری کشورهای منطقه از چندین سال تلاش‌ها جریان دارد؛ اما پس از آغاز مأموریت خلیلزاد و تصمیم امریکا برای انجام گفتگوهای صلح با طالبان تلاش برای جلب همکاری‌های کشورهای منطقه در رابطه به چگونگی راه‌حل‌های صلح در افغانستان بیشتر شده است. امریکا تلاش نمود که پاکستان را زیر فشار بیاورد تا در حاضر کردن طالبان به میز مذاکرات صلح افغانستان همکاری صادقانه کند و اقدامات اخیر پاکستان (رهایی زندانیان طالب و اظهار خوشبینی عمران خان در رابطه به تحکیم صلح در افغانستان) در این راستا امیدوار کننده است.
روسیه یکی دیگر از کشورهای مهم منطقه است که اخیرا امریکا تلاش دارد تا در پروسۀ صلح افغانستان همکاری آن را جلب کند. سفر خلیلزاد به روسیه و نشست اخیر روسیه در رابطه به صلح افغانستان که نماینده‌گان ۱۲ کشور در آن حضور داشتند امیدوار کننده بوده است. همچنان سعودی یکی از کشورهایی است که بر پاکستان و طالبان تأثیر گذار می‌باشد. (عربستان سعودی اخیرا به پاکستان چند میلیارد دالر قرضه داده، در قضیه یمن و عربستان سعودي، پاکستان نقش میانجی دارد و نیز عربستان سعودي یکی از کشورهایی است که رژیم طالبان را به رسمیت شناخته بود.) امارات متحده عربی، قطر، ازبکستان، ترکمنستان و بلجیم از جمله دیگر کشورهایی است که بر اساس مأموریت خلیلزاد در پروسه صلح برای جلب همکاری آن تلاش صورت می‌گیرد و همکاري‌صادقانۀ این کشورها بدون تردید نقش مهمی در راستای رسیدن به صلح در افغانستان داشته می‌تواند.
در کنار این همه، موضوع مهمی که طالبان با آن به بسیار تندی عمل می‌کنند، دور کردن حکومت افغانستان از پروسۀ گفتگوهای صلح است و این نکته‌ایست که سرنوشت گفتگوهای صلح افغانستان را با یک نوع ابهام مواجه کرده است. با آنکه نمایندۀ طالبان در حاشیه نشست مسکو به رسانه‌ها گفته بود که موضوع خروج نیروهای خارجی از افغانستان یکی از شروط صلح آنان می‌باشد و زمانیکه این موضوع حل گردد، آنان در داخل افغانستان با جناح‌های افغانی به توافق خواهند رسید؛ اما در گفتگوهای اخیر میان امریکا و طالبان، انکار دیدار طالبان با هئیت افغان موضوع قابل بحث است.
جنگ جاری در افغانستان سه بعد مهم دارد: امریکا، طالبان و حکومت افغانستان، بر این اساس نیاز است که در گفتگوهای صلح نیز هر سه جانب دخیل باشند تا برای خاتمۀ این جنگ با تفاهم همدیگر به راه‌حل واحدی دست یابند.
پایان