روز پنجشنبه سوم نوامبر، در یک حملۀ هوایی نیروهای امریکایی در ولایت کندز ۳۲ غیرنظامی که بسیاری از آنها کودک بودند، کشته شدند، بیش از ۲۰ غیرنظامی دیگر زخم برداشتند و چندین خانۀ مسکونی مردم محل به مخروبه‌ها تبدیل شد.
این حمله پس از کشته شدن دو سرباز امریکایی در عملیات مشترک با نیروهای افغان در این ولایت رخ داد و مردم محل آنرا یک حملۀ انتقام‌جویانه عنوان کرده است.
دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) در گزارشی گفته است که در ۵ روز (از ۳۰ اکتوبر تا ۵ نوامبر سال ۲۰۱۶) حداقل ۹۵ فرد ملکی کشته و ۱۱۱ تن دیگر زخمی شده‌اند. مسؤولیت بخش بزرگ تلفات اخیر غیرنظامیان افغان در کندز به نیروهای خارجی برمی‌گردد و این وضعیت نگرانی‌هایی را در مورد بازگشت نیروهای خارجی به میدان جنگ در افغانستان برانگیخته است.
با آنکه در طول یک‌ونیم دهۀ گذشته ده‌ها هزار غیرنظامی در جنگ افغانستان کشته شده و با توجه به ارقام سازمان ملل متحد، تنها از سال ۲۰۰۷ تا پایان سال ۲۰۱۵ میلادی، شمار کشته و زخمی شده‌گان افراد ملکی در افغانستان به ۶۲۳۷۵ تن می‌رسد[۱] که عاملین آن تمامی جهت‌های درگیر جنگ (طالبان، حکومت افغانستان و نیروهای خارجی) اند و در گزارش‌های یوناما عامل بیشترین تلفات ملکی مخالفین مسلح دولت پنداشته شده است؛ ولی تلفات غیرنظامیان و حتی نیروهای امنیتی افغان در حملات هوایی نیروهای خارجی یکی از مسائل مورد بحث در طول ۱۵ ساله گذشته بوده و همین امر باعث بروز مخالفت‌های زیادی حامد کرزی رئیس جمهور پیشین کشور با ایالات متحده امریکا نیز بوده است.
پرسش اینجاست که چرا حکومت وحدت ملی در برابر حملات مرگبار و تلفات افراد ملکی و نیروهای امنیتی افغان در حملات نیروهای خارجی، سکوت اختیار کرده است؟
کشتار نظامیان و غیرنظامیان افغان
نخستین حملۀ نیروهای خارجی که به کشتار دسته‌جمعی منجر شد، حمله به یک محفل عروسی در ولایت ارزگان بود که در آن حمله ده‌ها نفر به شمول عروس کشته شدند. در آن زمان مقامات دولتی افغان به حمایت از امریکا مدعی شدند که ملابرادر در این مراسم عروسی شرکت نموده بود و عروس نیز از بسته‌گان وی بود، در حالیکه بعدا مشخص شد که قربانیان آن حادثه بسته‌گان کسانی بودند که با حامدکرزی در جریان سقوط رژیم طالبان همکاری کرده بودند. این‌گونه حملات از سال ۲۰۰۱ تا سال ۲۰۱۴ به کثرت تکرار شد و در سال‌های اخیر خشم حامد کرزی را نیز برانگیخت.
پس از ایجاد حکومت وحدت ملی، نیروهای خارجی به خصوص پس از بازگشت به میدان جنگ در برخی ولایات و از سرگیری عملیات شبانه، بارها نظامیان افغان و افراد ملکی را در حملات هوایی خویش هدف قرار داده و تلفات سنگینی را به آنها وارد کرده است.
در ماه سرطان (۱۳۹۴) تعدادی از سربازان اردوی ملی در یک پاسگاه امنیتی در ولایت لوگر در شرایطی مورد حملۀ هلیکوپتر‌های امریکایی قرار گرفته و کشته و مجروح شدند که در منطقه هیچ‌گونه برخورد نظامی در جریان نبود.[۲] طبق گزارش‌های رسمی، ۹ سرباز اردوی ملی ملبس به یونیفورم نظامی در آن رویداد کشته و شش تن دیگر زخمی شدند. در ماه سنبلۀ سال جاری مقامات امنیتی ولایت ارزگان اعلام کردند که در جریان عملیات خودسرانۀ نیروهای خارجی در این ولایت هشت پولیس کشته شده‌اند.[۳] در همین ماه، در پی حملۀ هوایی نیروهای خارجی در ولسوالی نادعلی ولایت هلمند ۱۷ سرباز اردوی ملی و ۶ پولیس کشته شدند.[۴]
غیرنظامیان افغان نیز بارها در چنین حملات کشته شده‌اند. در اوایل ماه اکتوبر سال ۲۰۱۵، پس از سقوط شهر کندز به دست طالبان، در حملات هوایی نیروهای خارجی بر شفاخانۀ داکتران بی‌سرحد ۴۲ غیرنظامی افغان کشته و شماری نیز زخمی شدند.[۵] در یک حادثۀ دیگر، حدود یک ماه پیش در حمله هوایی نیروهای امریکایی در ولایت ننگرهار ۲۷ غیر نظامی کشته و زخمی شدند.[۶] حادثۀ کندز نیز یکی از این گونه رویدادهاست که در آن غیرنظامیان مورد هدف حملات هوایی نیروهای خارجی قرار می‌گیرند.
چرا حکومت خاموش است؟
حکومت وحدت ملی این‌گونه رویدادها را هیچ‌گاه تقبیح نکرده و واکنشی در برابر حملات غیرمسؤولانه نیروهای خارجی نشان نداده است و حتی در برخی موارد سخنگویان حکومت چنین حملات را توجیه نیز کرده‌اند.
در حادثۀ اخیر کندز که واکنش‌های ملی و بین‌المللی را در پی داشت، ریاست جمهوری افغانستان با نشر اعلامیه‌ای هرچند این رویداد را “جنایت بشری” خوانده، اما هیچ اشاره‌ای به نیروهای خارجی و تعهدات شان در مورد حفظ جان مردم ملکی نداشته و به نحوی این حمله را به سود نیروهای خارجی توجیه کرده است.[۷] ریاست اجرائیه نیز بدون هیچ‌گونه اشاره به نیروهای خارجی در اعلامیۀ[۸] خویش این حمله را بر “مواضع طالبان” عنوان کرده و مسؤولیت آنرا به دوش طالبان گذاشته است.
اعلامیه‌های ریاست جمهوری و ریاست اجرائیه همیشه در رابطۀ چنین رویدادها به صورت کامل نشان از ضعف و بی‌اراده‌گی عالی‌ترین مقام کشور در قبال حفظ جان اتباع کشور، دارد. این اعلامیه‌ها طبق معمول شبیه اعلامیه‌های صادر شده از جانب نیروهای امریکایی بعد از وقوع حادثه می‌باشند که در آن از کشته شدن افراد بی‌گناه ابراز تاسف و با خانواده‌های قربانیان ابراز همدردی می‌شود.
در این اعلامیه‌ها معمولا به تعهد نیروهای امریکایی که در قرارداد امنیتی به جانب افغانستان سپرده‌‌اند، اشاره‌ای نمی‌شود و از آنها به گونۀ غیرمستقیم و با لهجۀ نرم تقاضا می‌گردد که در آینده از احتیاط کامل کار بگیرند تا وقایع مشابه تکرار نشود. این سخن به معنای آن است که نیروهای امریکایی در این جریان نیز احتیاط کرده‌اند اما نیاز به احتیاط بیشتر است!
دلیل این همه ضعف و خاموشی در برابر حملات خودسرانه و مرگبار نیروهای خارجی، حمایت مالی و نظامی ایالات متحدۀ امریکا و ناتو از حکومت وحدت ملی است. این حکومت در نتیجۀ مداخله امریکا ایجاد شده و از همان آغاز طوری تشکیل داده شد که هرگز در برابر اهداف درازمدت امریکا در منطقه مانعی ایجاد نکند. بنابراین حکومت وحدت ملی ادامۀ عمر خویش را در خاموشی در برابر چنین رویدادها می‌داند.
واکنش‌های ملی و بین‌المللی بر حادثۀ کندز
باوجود خاموشی استراتیژیک حکومت، حملۀ خونین نیروهای خارجی در کندز واکنش‌های تند ملی و بین‌المللی را در پی داشت.
نماینده ویژه دبیر کل سازمان ملل متحد در امور افغانستان و رئیس یوناما، در واکنش به کشتار غیرنظامیان در حمله هوایی نیروهای امریکایی در کندز گفت که جان باختن افراد ملکی قابل قبول نیست و این اقدام تلاش‌ها برای تأمین صلح و ثبات در افغانستان را بی‌اثر خواهد کرد. یوناما با صدور بیانیه‌ی گفته است که در زمینه کشته شدن غیرنظامیان در کندز، تحقیقات مستقل و بی‌طرفانه انجام خواهد داد و از مقامات افغان خواسته است تا زمینه انجام تحقیقات مستقل و بی‌طرفانه را فراهم کنند.[۹]
از سوی دیگر، وزارت خارجه روسیه نیز کشتار غیرنظامیان در کندز را شدیدا محکوم کرده و خواستار تحقیقات بی‌طرفانه شده است. به گفته مقامات روسی، این اولین بار نیست که غیرنظامیان بی‌گناه در افغانستان هدف قرار می‌گیرند، بلکه در گذشته نیز بارها چنین رویدادها رخ داده و اگر عاملین این رویدادها مجازات شوند جلو این‌گونه رویدادها گرفته خواهد شد.
روسیه پس از آن در برابر حملۀ نیروهای امریکایی بر غیرنظامیان در کندز واکنش نشان داده که در قضایای منطقوی به خصوص قضیۀ سوریه روابطش با ایالات متحده به وخامت گراییده است. واشنگتن نیز در چند ماه اخیر روسیه را در پی حملات هوایی این کشور در شهر حلب سوریه و کشتن افراد ملکی مورد انتقادهای تند قرار داده است.
حملۀ اخیر در کندز، در داخل کشور نیز واکنش‌های تندی را در پی داشت. حامد کرزی رئیس جمهور پیشین، ولسی جرگه و مشرانو جرگه و جامعۀ مدنی این حمله را شدیدا نکوهش کرده و حتی اعضای ولسی جرگه خواستار لغو پیمان امنیتی با امریکا نیز شده‌اند.
پیامدهای کشتار غیرنظامیان
کشتارهای غیرنظامیان لااقل یک و یا دو بار تحت عنوان “اشتباه” توجیه شده می‌تواند، اما اگر به پانزده سال گذشته نگاهی داشته باشیم، کشتن افراد ملکی به گونۀ متواتر و توجیه کردن آن تحت عنوان “اشتباه” و “خطا” مورد قبول مردم نخواهد بود.
یکی از عواملی که باعث تداوم این حوادث گردیده، عدم مجازات عاملین این رویدادهاست. اگر یک سرباز افغان در پی کشتن یک سرباز خارجی مورد پیگرد قانونی قرار می‌گیرد، پس در برابر سربازان خارجی که نظامیان و غیرنظامیان افغان را در روز روشن هدف قرار می‌دهند، نیز باید اقدام صورت گیرد. این برخورد دوگانه و حتی توجیه کردن این‌گونه حملات، فاصله میان حکومت و مردم را بیشتر می‌کند.
به طور عموم کشتار افراد بی‌گناه ملکی در کنار واکنش‌های تند، انزجار و نفرت مردم را در برابر مرتکبین چنین رویدادها برمی‌انگیزد و در تداوم جنگ در کشور نقش برازنده دارد.
پایان
[۱] https://csrsaf.org/pa/?p=2026
[۲] http://www.darivoa.com/a/us-force-attack-afghan-forces-security-post-in-lugar-province-today/2870090.html
[۳] http://avapress.com/vdci5uaz5t1ap32.cbct.html
[۴] http://da.azadiradio.com/a/27948197.html
[۵] http://da.azadiradio.com/a/27423589.html
[۶] http://www.asianews.af/8439/
[۷] http://president.gov.af/fa/news/188180
[۸] http://ceo.gov.af/fa/news/229589
[۹] http://www.sarkhat.com/fa/news/142000222/