پنجاه و سومین کنفرانس امنیتی مونیخ، برای بررسی چالش‌های سیاسی و امنیتی جهان، روز جمعه (۱۷ فبروری ۲۰۱۷) در شهر مونیخ آلمان برگزار گردید. در این کنفرانس سه‌روزه سران ۳۰ کشور، وزیران خارجه و دفاع ۸۰ کشور و بیش از ۱۰۰ نمایندۀ پارلمان‌ها حضور داشتند.
رئیس جمهور افغانستان نیز در رأس یک هیئت عالی‌ربته در این کنفرانس اشتراک و سخنرانی کرد. رئیس جمهور غنی در سخنرانی خویش در این نشست، با اشاره به تهدیدهای امنیتی و فعالیت ۲۰ گروه مخالف مسلح دولت، جنگ افغانستان را جنگی برای امنیت جهان خواند. غنی در حاشیۀ کنفرانس مونیخ با مقام‌های کشورهای مختلف دیدارهایی نیز داشت.
در این تحلیل به پیشینۀ کنفرانس مونیخ، تاثیرات کنفرانس اخیر به خصوص بر قضیۀ افغانستان و دست‌آورد افغانستان از این کنفرانس پرداخته شده است.
کنفرانس امنیتی مونیخ در یک نگاه
کنفرانس امینتی مونیخ از سال ۱۹۶۳میلادی به این‌سو همه‌ساله در ماه فبروری در کشور آلمان با حضور بیش از ۴۵۰ تن برگزار می‌گردد و محل برگزاری آن هوتل ‘بایریشر هوف’ شهر مونیخ است. این کنفرانس در نوع خود بزرگترین انجمن مستقل جهانی برای تبادل نظر و بحث سیاست امنیتی بین‌المللی است که در آن چهره‌های ارشد بیش از ۷۰ کشور جهان گردهم می‌آیند.
اشتراک کننده‌گان این کنفرانس سران حکومت‌ها، وزیران، اعضای پارلمان‌ها، نمایندگان عالی‌ربتۀ نیروهای مسلح، شخصیت‌های برجسته از سازمان‌های بین‌المللی، نماینده‌گان جامعۀ مدنی و همچنان بخش‌های صنعتی و نماینده‌گان رسانه‌ها می‌باشند.[۱]
در کل، این کنفرانس جنبۀ رسمی ندارد و یک محفل خصوصی دست‌اندرکاران سیاست و اقتصاد جهان است. به همین دلیل، در این کنفرانس قراردادی میان مقام‌های کشورها امضاء نمی‌گردد و نیز تصمیم مشخص و قاطعی در مورد موضوع واحدی که از ضمانت اجراء برخوردار باشد اتخاذ نمی‌گردد. در این کنفرانس صرفاً پیرامون چالش‌های امنیتی جهان میان اشتراک کننده‌گان مشورت و رایزنی صورت می‌گیرد.
کنفرانس سال ۲۰۱۷ میلادی
کنفرانس اخیر (۲۰۱۷) مونیخ که طبق معمول با حضور مقام‌های بلندرتبۀ ده‌ها کشور برگزار شد، این بار حساس‌تر از همیشه بود و علت اساسی آن نیز تنش‌ها و بحران‌های سیاسی و امنیتی در جهان، به خصوص نگاه دولت ترامپ به مسائل سیاسی و امنیتی جهان بود.
در کنفرانس ۲۰۱۷ مونیخ، در کل روی امنیت جهان و شرق اروپا، مبارزه با افراط‌گرایی مذهبی در جهان، رابطۀ امریکا و روسیه، رابطۀ امریکا با ناتو، بحران مهاجرین و پناهجویان و موضوعات مهم دیگر مورد بحث قرار گرفت. در این میان امریکا از یک‌سو بر حمایت از ناتو تاکید کرد و از سوی دیگر تهدید کرد که اگر اروپایی‌ها بودجۀ نظامی خود را تا دو درصد درآمد ناخالص ملی بالا نبرد، امریکا از سهم خود در ناتو خواهد کاست؛ در حالیکه روسیه این پیمان (ناتو) را به دنبال کردن سیاست جنگ سرد متهم کرد.
از سوی دیگر رویکرد دولت ترامپ است که مسایل سیاسی و امنیتی جهان را به ابهامات و نگرانی‌ها مواجه نموده است. در نخستین روز گشایش این کنفرانس، وزیر دفاع آلمان در سخنرانی خود به گونۀ غیرمستقیم خطاب به دولت جدید ایالات متحده امریکا گفت که آلمان با خدشه‌دار کردن ارزش‌های معنوی غرب و حیثیت انسان‌ها مخالف است. او در این رابطه به اعمال شکنجه اشاره کرد و تاکید نمود که مبارزه با “تروریزم” نباید به مقابله با اسلام و مسلمانان تبدیل شود.
در این کنفرانس وزیر خارجۀ ترکیه ایران را متهم کرد که با ترویج “فرقه‌گرایی” ثبات را در بسیاری از کشورهای منطقه مانند عربستان، بحرین و کشورهای حاشیه خلیج فارس تضعیف می‌کند. او گفت که “ایران تلاش دارد عراق و سوریه را به دو کشور شیعه تبدیل کند و این بسیار خطرناک است.” در نشست امنیتی مونیخ بر علاوۀ وزیر خارجۀ ترکیه، مقام‌های اسرائیل، امریکا و عربستان سعودی نیز علیه ایران و نقش این کشور در منطقه انتقاد کردند.[۲] در کنار انتقادها از ایران به خصوص در رابطه با نقش این کشور در قضیۀ سوریه، در رابطه به حل بحران سوریه نیز سخنانی زده شد.
دست‌آوردهای افغانستان از کنفرانس مونیخ
افغانستان با امید اینکه برگزاری نشست امنیتی مونیخ منجر به همکاری‌های بیشتر جامعۀ بین‌المللی به خصوص در بخش تعهدات امنیتی با حکومت افغانستان شود، در این نشست اشتراک نمود. در این خصوص از چند نکته یادآوری کرده می‌توانیم:
- رئیس جمهور غنی با اشتراک در این کنفرانس موقع خوبی برای دیدار و گفتگو با رهبران و سیاستمداران جهان به دست آورد و در حاشیۀ این کنفرانس با مقام‌های کشورها و سازمان‌های مختلف دیدار و گفتگو کرد. (صدراعظم آلمان، معاون رئیس جمهور آیالات متحده امریکا، رئیس جمهور آذربایجان، رئیس جمهور کرواشیا، صدراعظم ناروی، صدراعظم گرجستان، سرمنشی سازمان ملل متحد، وزرای خارجۀ روسیه، آلمان، عربستان، چین، ایران و قطر، سناتوران امریکایی …) در این دیدار‌ها رئیس جمهور افغانستان تلاش نمود تا با کشورها و سازمان‌های جهان روابط همه‌جانبۀ افغانستان را تقویت بخشد.
- رئیس جمهور غنی در سخنرانی خود در این کنفرانس اظهار داشت که جنگ افغانستان یک جنگ داخلی نیست، بلکه یک جنگ مواد مخدر، جنگ تروریزم، و همچنان جنگ اعلان ناشدۀ دولت با دولت است[۳]. با بیان این گونه اظهارات ظاهراً اشارۀ غنی به پاکستان بود. او با اشتراک در این کنفرانس یک بار دیگر موقع به دست آورد تا کشورها و سازمان‌های جهانی را برای وارد کردن فشار بر پاکستان وادار سازد.
- حکومت افغانستان با اشتراک در کنفرانس امنیتی مونیخ توانست تا در حاشیۀ این کنفرانس توافقنامۀ مشارکت و توسعه را با اتحادیۀ اروپا امضاء نماید. این توافقنامه، همکاری اتحادیۀ اروپا با افغانستان را رسماً تعریف نموده و اساس ایجاد ارتباط متقابل و مؤثر در زمینه‌های حاکمیت قانون، صحت، انکشاف دهات، معارف، ساینس و تکنالوژی، مبارزه با فساد، پول‌شویى، جلوگیری از تامین مالی مخالفین مسلح دولت، جنایات سازمان‌یافته و مواد مخدر را فراهم می‌سازد.[۴]
تاثیرات این کنفرانس بر صلح و امنیت در افغانستان
هر چند در کنفرانس مونیخ دربارۀ هیچ موضوعی تصمیم الزامی اتخاذ نمی‌گردد؛ ولی رای‌زنی‌ها و دیدارهای سیاسی مهمی در آن صورت می‌گیرد، که برای تدابیر مهم سیاسی و نیز بر پالیسی‌های کشورهای عضو اثرات مهم و غیر قابل انکاری دارد. همین طور کنفرانس امنیتی ۲۰۱۷ مونیخ در بعضی ابعاد بر وضعیت افغانستان نیز تاثیراتی دارد:
امنیت: رئیس جمهور افغانستان در سخنرانی خود گفت که “تروریزم” خوب و بد ندارد، بلکه یک چالش عمدۀ زمان حاضر است که مبارزه با آن نیز به یک تعهد درازمدت نیاز دارد. آقای غنی اظهار داشت که مبارزه علیه گروه‌های تندرو در افغانستان تنها بخاطر آزادی افغانستان نبوده، بلکه برای امنیت جهانی می‌باشد.
اشرف غنی در حاشیۀ کنفرانس مونیخ با وزرای دفاع امریکا و بریتانیا و همچنان معاون رئیس جمهور امریکا دیدار و به خصوص روی مسائل امنیتی گفتگو کرد. در کل می‌توان گفت که در این کنفرانس حکومت افغان تلاش ورزید تا توجه جهانیان را به جنگ افغانستان جلب نماید که شاید حکومت افغانستان در این تلاش خویش تا حدی موفق شده باشد.
- صلح: رئیس جمهور غنی در دیدار با وزیر خارجۀ قطر ابراز داشت، در صورتی‌که تا بهار و تابستان سال آینده در رفتار طالبان تغییر مثبت دیده نشود و به جنگ ادامه دهند، باید تحریمات به شمول مسدود شدن دفتر قطر بالای آنها تطبیق گردد.[۵] خواست این گونه اقدام از سوی حکومت افغانستان نشان دهندۀ آن است که حکومت وحدت ملی حالا می‌خواهد حلقه را روی طالبان تنگ سازد و از این طریق گروه طالبان را وادار به صلح سازد؛ اقدامی که توسط برخی‌ها به عنوان عقب‌گردی در تلاش‌های صلح تفسیر گردید.
- روابط: مقامات افغان علاوه بر رهبران سایر کشورهای جهان، با مقامات ادارۀ جدید ایالات متحدۀ امریکا نیز دیدار و گفتگو کردند. دیدارهایی که در حاشیۀ این کنفرانس صورت گرفت، روی روابط افغانستان با کشورهای دیگر تاثیرات مثبت دارد. اما در این کنفرانس حکومت افغانستان یک بار دیگر به گونۀ غیرمستقیم از پاکستان بنام حامی “تروریزم” یاد کرد و گفت که جنگ افغانستان جوانب بیرونی دارد. هرچند این بار نخست نبود، بلکه پیش از این نیز در چنین مناسبات پاکستان را مورد انتقاد شدید قرار داده است، مسئله‌ای که باعث تشدید تنش‌ها میان دو کشور گردیده است.
پایان
[۱] For further information: https://www.securityconference.de/en/about/about-the-msc/
[۲] ایران سفیر ترکیه را برای اعتراض احضار کرد، بی بی سی فارسی: http://www.bbc.com/persian/iran-39032611
[۳] ترجمۀ متن سخنرانی اشرف غنی رئیس جمهور افغانستان در پنجاه و سومین کنفرانس امنیتی مونیخ، ارگ ریاست جمهوری: http://president.gov.af/fa/news/298507
[۴] رئیس جمهور غنی پس از اشتراک در کنفرانس امنیتی مونیخ به وطن برگشت، ارگ ریاست جمهوری: http://president.gov.af/fa/news/298506
[۵] رئیس جمهور غنی با شماری از مقامات عالی‌رتبۀ اشتراک‌کننده در “کنفرانس امنیتی مونیخ” دیدار کرد، ارگ ریاست جمهوری: http://president.gov.af/fa/news/298504