رئیس جمهور اشرف غنی راه تجارتی و ترانزیتی لاجورد را هفتۀ گذشته (۲۰۱۸/۱۲/۱۳) رسماً در هرات افتتاح کرد. با افتتاح رسمی این راه، پس از مدت‌های زیادی برای نخستین بار اموال افغانی یک بار دیگر به واسطه ۹ لاری از «راه لاجورد» که اصلاً یک بخش راه تاریخی ابریشم است، به سمت ترکیه حرکت کرد.
طرح «راه لاجورد» ابتکار افغانستان است و توافقنامۀ آن میان افغانستان، ترکیه، ترکمنستان، آذربایجان و گرجستان در هفتمین کنفرانس ریکا (RECCA) در سال ۲۰۱۷م، میان نماینده‌گان هر پنج کشور به امضاء رسیده است.
افغانستان یکی از کشورهای محاط به خشکه است و جهت تجارت و رهایی از محتاج بودن به یک یا دو کشور منطقه، یکی از نیازهای مهم این کشور است که در این زمینه در رابطه به افتتاح راه لاجورد خوشبینی‌های زیادی وجود دارد.
پیشنۀ راه لارجود، اهمیت این راه برای افغانستان و منطقه و این که کدام چالش‌ها و فرصت‌هادر این زمینه موجود است؟ موضوعاتی اند که در این تحلیل روی آن بحث می‌کنیم.
راه لاجورد
براساس مطالعات نهادهای مستقل، مسیر راه لارجورد یکی از مسیرهای ترانزیتی آسیا ـ اروپا است که تاریخچۀ آن به بیش از دو هزار سال می‌رسد و در اصل یکی از مسیرهای مهم راه ابریشم بوده است. در آن زمان سنگ‌های قیمتی افغانستان به شمول لاجورد از معادن بدخشان از همین مسیر به اروپا، بالکان و کشورهای سواحل مدیترانه صادر می‌شد و به همین دلیل نام این مسیر نیز «راه لاجورد» انتخاب شده است.
طرح «راه لاجورد» در سال ۲۰۱۴م به ابتکار افغانستان با کشورهای ذیدخل (افغانستان، ترکمنستان، آذربایجان، گرجستان و ترکیه) درمیان گذاشته شد که از سوی کشورهای منطقه مورد توجه و استقبال قرار گرفت. راه لاجورد که از بنادر آقینه ولایت فاریاب و تورغندی ولایت هرات در افغانستان آغاز می‌شود، از مسیر بندر «ترکمن‌باشی» کشور ترکمنستان، شهر «باکو» آذربایجان و منطقۀ تفلیس گرجستان به دریای سیاه و بعداً با گذشتن از کشور ترکیه، افغانستان را به آب‌های آزاد و اروپا وصل می‌کند.
مسیر ترانزیتی و تجارتی راه لاجورد که از طریق سرک و خط آهن، افغانستان و کشورهای آسیای جنوبی را به کشورهای اروپایی وصل می‌کند، برای کشوری چون افغانستان که محاط به خشکه است، یکی از کوتاه‌ترین و مطمئن‌ترین راه‌های ترانزیتی به هدف اتصال به اروپا محسوب می‌شود و می‌توان این گام را یکی از دست‌آوردهای مهم حکومت افغانستان در رابطه به متنوع کردن راه‌های ترانزیتی و تجارتی افغانستان با کشورهای مختلف منطقه و جهان محسوب کرد.
اهمیت راه لاجورد برای افغانستان
افغانستان یک کشور محاط به خشکه است و نیاز دارد تا برای ترانزیت و تجارت خود مسیرهای خوبی به آب‌ها پیدا کند. چالش‌های سیاسی، امنیتی و سایر مشکلات ترانزیتی در مسیر بحر هند برای افغانستان، باعث شد تا این کشور در جستجوی راه‌های بدیل برای رسیدن به بحر و ارتباط با کشورهای صنعتی و سایر کشورهای جهان شود. در این زمینه راه لاجورد یکی از بدیل‌های مهم برای افغانستان به شمار می‌رود. بنابراین، اهمیت راه لاجورد را می‌توان در چند نکتۀ ذیل بیان کرد:
نخست؛ راه لاجورد مسیر کوتاه، ارزان‌تر و مطمئن‌تر برای وصل شدن افغانستان به اروپا است، چون از افغانستان تا بندر ترک‌باشی و نیز از باکوی آذربایجان تا ترکیه جاده‌های خط آهن وجود دارند.
دوم؛ بر اساس موافقتنامۀ راه لاجورد کشورهای ذیدخل هیچ نوع تعرفه و یا محدودیتی بالای اموال افغانی نمی‌گذارند و موترهای افغانستان می‌تواند برای بارگیری و تخلیۀ اموال بدون موانع گمرکی داخل هر یک از این کشورها شوند.
سوم؛ راه‌لاجورد باعث کاهش وابستگی افغانستان برای انتقال اموال از راه‌های پاکستان و ایران خواهد شد و نیز از لحاظ هزینۀ انتقال اموال نسبت به راه پاکستان اقتصادی است.
چهارم؛ راه لاجورد یکی از مهمترین ابتکارات منطقوی است و افغانستان با دیپلوماسی فعال اقتصادی منطقوی، از مزایان آن استفاده بیشتر خواهد کرد و در راستای سیاست‌های اقتصادی حکومت وحدت ملی، جهت همگرایی اقتصادی در منطقه یک دست‌آورد مهمی نیز پنداشته می‌شود.
اهمیت راه لاجورد برای کشورهای منطقه
با آنکه نبود امنیت و ثبات در افغانستان و منطقه، نبود اطمینان از همکاری برخی کشورها (ایران و روسیه) در عملی کردن این طرح، مهیا نبودن زمینه‌ها برای انتقال اموال و خدمات دیگر در کشورهای که می‌خواهند از این طرح استفاده کنند، چالش‌هایی اند که در برابر «راه لاجورد» قرار دارند؛ اما تعهد چین برای سرمایه‌گذاری حدود ۴۰ میلیارد دالر در این بخش، یک فرصت خوبی برای عملی شدن طرح راه لاجورد می‌باشد. همچنان بخاطری اینکه راه‌لاجورد یک چانس بزرگی برای کشورهای ترکمنستان، آذربایجان و گرجستان در رابطه به کاهش وابستگی آنان به روسیه است و انجام تلاش‌های جدی این کشورها برای عملی شدن آن به هدف داشتن مشارکت با اروپا، در این زمینه یک فرصت دیگری در این زمینه به شمار می‌رود.
ترکمنستان که یکی از کشورهای ذیدخل مسیر لاجورد است، چهارمین کشور بزرگ تولید کنندۀ گاز در جهان شمرده می‌شود و نیاز دارد که برای رشد اقتصادی خود راه‌های متنوعی به خود پیدا کند. بگونۀ مثال تا کنون تنها گاز تولید شدۀ ترکمنستان به بازارهای چین، روسیه و ایران راه پیدا کرده است و این بازارها نیز هموراه با برخی مشکلاتی مواجه بوده است. به همین دلیل استفاده از مسیر راه لاجورد برای رسیدن اموال ترکمنستان به اروپا، مزایای زیادی برای این کشور دارد. به همین دلیل، ترکمنستان در نظر دارد تا با استفاده از راه‌های آبی دریای خزر و دریای سیاه، خود را به یک مسیر ترانزیتی تجارت جهانی مبدل کند و از سال‌ها بدینسو در ساخت و ساز راه‌های مواصلاتی سرمایه‌گذاری می‌کند.
آذربایجان نیز یکی دیگر از کشورهای در مسیر راه لاجورد است. این کشور که زمانی مستعمرۀ اتحاد جماهیر شوروی بود، در حال حاضر از داشتن روابط بسیار نزدیک با روسیه کناره می‌رود و تلاش دارد خود را به کشورهای غرب وصل کند، به همین دلیل عملی شدن راه لاجورد برای آذربایجان نیز اهمیت خاصی دارد.
کشوری دیگر در این مسیر گرجستان است. این کشور با کشورهای آذربایجان، روسیه و از طریق بحیره سیاه با ترکیه وصل است و یک مسیر ترانزیتی خوبی برای انتقال گاز آذربایجان به ترکیه به شمار می‌رود، جمهوری آذربایجان، گرجستان و ترکیه برای اتصال میان همدیگر یک مجموعه‌ای از خطوط انتقال گاز، نفت و راه آهن را ایجاد کرده‌اند و برای گسترش این روابط راه لاجورد یکی از مسیرهای مهم برای این کشور پنداشته می‌شود.
علاوه این کشورها، پنجمین کشور یا آخرین کشور مسیر راه لاجورد، ترکیه است. این کشور که در صدد تبدیل شدن به یک نقطه انتقال انرژی به اروپا است، راه لاجورد برای رسیدن به هدف‌اش، یکی از مهمترین گام‌های کمک کننده شمرده می‌شود. به همین هدف ترکیه در رابطه به تطبیق پروژۀ راه لارجود و انتقال اموال از این راه به اروپا، تلاش بیشتر خواهد کرد و تلاش‌های این همه کشورها برای فعال شدن و کارگیری عملی از راه لاجورد، امیدها و خوشبینی‌هایی در رابطه به آیندۀ این مسیر را با خود دارد.
پایان