مصاحبه با دکتور محی الدین کبیری، رهبر حزب نهضت اسلامی تاجکستان
دکتور محی الدین کبیری رئیس حزب نهضت اسلامی تاجکستان و وکیل مجلس نمایندگان دران کشور. متولد سال 1365 میلادی در شهر فیض آباد تاجکستان در جنوب شرقی دوشنبه. از سن جوانی با حزب نهضت ارتباط داشته و از دانشکدۀ اقتصاد در تخصص اقتصاد دان فارغ گردیده و بعداً در دانشگاۀ دوشنبه در رشتۀ زبان و ادبیات عربی تحصیل کرده و دکتورا را در علوم سیاسی اخذ نموده است. و از سال 1997 م عضو کمسیون آشتی ملی و عضو کمسیون مسائل سیاسی گردیده و بعداً استاد عبدالله نوری او را به حیث رئیس حزب نهضت دعوت نمودند و مدت ده سال منحیث یاور ایشان بودند و همچنان معاون ایشان در مسائل بین المللی و در سال 2006م زمانیکه استاد نوری رحلت نمودند، در کنگرۀ حزب، برادران و خواهران مسئولیت را به به دکتور کبیری سپردند که تا امروز در همان مقام میباشد. و دو دور به حیث وکیل پارلمان در تاجکستان انتخاب گردیده است.
————————————————————————————————————-
مرکز مطالعات: هدف ازین سفر و دیدار شما از افغانستان چی بوده و احوال کشور افغانستان را چگونه دریافتید؟
دکتور کبیری: متأسفانه که تا هنوز افغانستان نیامده بودم و این اولین سفر من درین کشور میباشد و شاید تعداد کمی از رهبران نهضت در افغانستان آمده باشند. به حکم تقدیر در زمان مقاومت و هجرت 5 سال رهبریت نهضت در افغانستان بود و جای ذکر است که من از برادران و خواهران افغان مان تشکری و سپاسگذاری نمایم که در سال های دشوار ما را کمک کردند و تمام اختیارات و امکانات برای برادران تاجک خویش گذاشتند. ما تاجکستانی ها هم طول این سالها تلاش کردیم که جبران کنیم و مردم تاجک هم طی سالهای مقاومت، امکاناتی که داشتند به افغانها تا حدی کمک میکردند. و هدف ازین سفر ما به افغانستان، شناخت و تحکیم روابط میان این دو کشور بوده و من این سفر را مفید و مثمر میدانم، اگر چه کوتاه بود ولی توانستیم با احزاب و حرکت ها و با سائر نهاد ها ملاقات های داشته باشیم تا بتوانیم یک شناسایی بهتری از افغانستان با خود بگیریم. امیدوار هستم مردم افغانستان هم سفرهای به تاجکستان نمایند تا روابط با دید و بازدیدها هرچه مستحکمتر گردد.
مرکز مطالعات: تفاوت دیدگاۀ شما قبل از دیدار از افغانستان و بعد ازان چگونه است، با آنچه در رسانه ها میدیدید و آنچه در طول این سفر از نزدیک مشاهده کردید، چه تفاوتی دیده میشود؟
دکتور کبیری: من زمانیکه تصمیم سفر به افغانستان را گرفتم، به دلایل گوناگون نخواستم این تصمیم خود را اعلان نمایم اگرچه قبلاً برنامه ریزی شده بود، چون دوستان ازین سفر من هراس داشتند و میگفتند شرایط خوب نیست و حتی بعضی دوستان از بودن من در کابل خیلی ناراحت شدند و میگفتند هرچه زودتر برگردید، چون خبرهای از انتحار و انفجار به گوش ها میرسید. طبعاً دیدار از دور با دیدار از نزدیک متفاوت میباشد. وقتی من به کابل آمدم و دیدم که هرکس متوجه کار روزمرۀ خود است که بر من جالب بود و یا شاید مردم عادت کرده باشند طول این سالهای زیاد و حتی وقتیکه دیروز در ولایت پنجشیر بودیم، حیناً در همانجائیکه ما بودیم، تیر اندازی ها شروع شد. یک حالتی است که از یکسو وضعیت امنیتی خراب است و از سوی دیگر مردم دنبال زندگی روزمرۀ شان هستند که این حالت را به غیر از افغانستان درهیچ جای دیگر ندیدم. و برداشت من اینست که افغانستان به مراتب آرامتر ازان است که در رسانه ها پخش میشود.
مرکز مطالعات: در مورد جایگاۀ حزب نهضت در بین مردم و محبوبیت آن بفرمائید، مردم تاجکستان تا چی حد حامی نهضت هستند؟
دکتور کبیری: واقعیت اینست که ما تا حال کدام انتخابات شفاف نداشتیم که توسط آن میزان حمایت مردم را نسبت به نهضت تعیین نمائیم و امروز با صراحت و دقیق اعلان نمائیم که چند درصد مردم از ما پشتیبانی میکنند. ولی آنچیزی که گزارش ها نشان میدهد و ما از بیرون میشنویم، نهضت جایگاۀ بین اول و دوم دارد و حد اقل سوم نیست. درست است که ما در مجلس نمایندگان دو نفر داریم و حزب کمونیست و دیگران بیشتر دارند، اما این نتیجۀ انتخابات واقعی نیست.
زمانی بود که ما 70 سال زیر تأثیر شوروی قرار داشتیم و بعد جنگ خانمانسوزی که در کشور ما رخ داد، بعضی ها تلاش کردند که از نهضت یک نیروی ارتجاعی و عقب مانده بسازند و مردم را میترساندند که اگر اینها نفوذ پیدا کنند، تاجکستان به افغانستان دوم مبدل خواهد شد و پاکستان طوری خواهد کرد که نزاع های مذهبی برپا شده و ترورها عام آغاز گردد.
ولی نهضت درین ده سال اخیر با صبر و تحمل، با بینش واقعبینانه، با فهم و روشنگری توانست نظر بسیاری از مردم و حتی خارج را هم تغییر بدهد. من خوب بیاد دارم که اخیراً در دانشگاۀ آکسفورد یک محفلی بود و نوبت سخنرانی من فردایش بود. من خواستم وارد محفل شوم و ببینم که چگونه است و چی جریان دارد و با لباس غیر رسمی داخل محفل شدم. دیدم که یکی از کارشناسان از آسیای مرکزی سخنرانی دارد و میگوید: ما نمیتوانم در آسیای مرکزی دموکراسی بیاوریم، چون نتیجه اش پیروزی احزاب افراط گراها خواهد بود که حزب نهضت بارزترین نمونه اش است. چون مردم نمیدانستند که من در تالار حضور دارم ازینکه در عقب نشسته بودم. در آنجا اکثریت کارشناسان اروپایی، امریکایی و حتی از منطقۀ ما که دران کنفرانس اشتراک کرده بودند، با یک مخالفت شدید با آن شخص روبرو شدند و میگفتند آن شناختی که ما از نهضت داریم، چنین نیرو نیست و هرکسی دیگری بجای حزب نهضت میبود، این صبر و تحمل را نداشت و دست به اعتراضات شدید و کارهای دیگری میزد و شما دارید یک تصویر دروغ از نهضت به ما بیان میدارید تا ما را بترسانید و واقعاً خیلی اعتراض کردند و با دلایل رد میکردند و باالاخره کسی مرا شناخت و گفت که از خود نهضت اینجا وجود دارد.
و مردم از نهضت، شناخت خوبی دارند و شاید یک گروه خوردی باشند که نسبت به نهضت کینه دارند که همیشه این مسائل را دامن میزنند و بزرگترین دستاورد نهضت هم همین بود که یک بدیل خوبتر به مردم ارائه کرد در برابر آن شناخت نادرستی که مردم از اسلام در منطقه داشتند.
مرکز مطالعات: حزب نهضت روی کدام اهداف بنا یافته و تا اکنون تا چی حد به اهداف خویش رسیده است؟
دکتور کبیری: نهضت از زمانیکه تأسیس شد یک گروۀ کوچکی بود که میخواست که روشنگری فرهنگی و مبارزه با خرافات و بدعت ها کرده باشد و هیچگاه برنامۀ سیاسی نداشت و اصلاً در حاکمیت شوروی امکان نداشت و با گذشت زمان و تحولات، تبدیل به یک نیروی جمعیتی شد و برنامه ها تغییر کردند و ما دیدیم که امکان اینست تا در مسائل سیاسی هم دخالت نمود و به قدرت هم رسید و میتوان ازین وسیله برای اصلاح جامعه استفاده کرد.
استراتیژیک اصلی نهضت، اصلاح جامعه است. اگر سیاست وسیلۀ مؤثرتر است، از سیاست استفاده میشود و اگر سیاست برعکس به ضرر تمام شود، ما بیشتر دنبال کارهای فرهنگی و تعلیم و تربیه میرویم. و ما در حقیقت یک حرکتی هستیم که خود را در قالب یک حزب انداختیم و این چندان منطقی هم نیست چون حزب ها معمولاً شاخه های از حرکت ها هستند ولی قانونگذاری کشور ما طوری تقاضا میکند که در قالب حزبی باید عمل کرد.
به نظر من نهضت به اهداف مرحله ای خود رسیده است، ما توانستیم یک شناخت جدید از اسلام را بوجود بیاوریم و توانستیم که اسلام را از ته خانه و کنج های مسجد و منزل ها بکشانیم به بخش های زندگی و اکنون مردم ما اسلام را جوهر خودشناسی خود میشناسند و این تلاش های نهضت و بزرگان دیگری که بیرون از نهضت بودند میباشد.
مهم برای ما اینست که ملت، خود را بشناسد که یک ملت مسلمان است، هویت اسلامی دارد و تاریخی داشت که مالامال از افتخارات اسلامی است و تا برگردد به آن بستری که در گذشتۀ اسلامی داشت.
مرکز مطالعات: واکنش یا عکس العمل حزب نهضت در مقابل فرامین ضد اسلامی که از سوی حکومت وضع گردید و یا بعد ها خواهد وضع شد، چی بوده و چی خواهد بود؟
دکتور کبیری: این یکی از سوالاتی است که همیش از داخل و خارج مطرح میگردد و ما را مورد انتقاد شدید قرار میدهند که نهضت نباید در مورد اصل ها سکوت کند و یا گذشت نماید.
نهضت به این نتیجه رسید که یکی از اصل ها برای ما که هم تکلیف شرعی است و هم وطنداری است، حفظ امن و ثبات است. و ما مسئول عمل خود هستیم و ما مسئول عمل در محوطۀ امکانات و استطاعت خود هستیم و اگر ما کاری انجام بدهیم که امن و ثبات را در کشور از بین ببرد، حتی اگر بخاطر دفاع از اصول باشد و تأثیر آن زیر سوال رفتن اصل های دیگر شود، مثلاً حجاب و رفتن جوانان را به مسجد ممنوع قرار دادند که نهضت باید از خود یک واکنش نشان میداد و اگر این واکنش ما باعث از بین رفتن ثبات و حرکت های مردمی شود، چند اصل دیگر را از دست خواهیم داد. نهضت ازین لحاظ آرامش خود را حفظ میکند و آرامش ما به معنی سکوت نیست، ما حرف خود را میزنیم و خیلی قوی هم حرف میزنیم و ما سخت ترین انتقادات را از طرف دولت ها و نظام ها میشنویم که میگویند اینها همان افراط گراها هستند که باز جوانان را طرف مسجد میکشانند و اینها میخواهند همه زنها را بیاورند زیر چادر و حجاب و نقاب. نهضت این همه را از چپ و راست میشنود ولی تحمل میکند و همان تکتیک وسطی را از دست نمیدهد و همزمان ما فعالیت های روشنگرایی داریم، هم دوستان مان را به صبر دعوت میکنیم و هم به حکومت داران میگوئیم که صبر مردم بی انتها نیست، روزهای هم آمد که فقط کافی بود مردم را اختیار میدادیم اما به مردم گفتیم که شما صبر کنید و این بدوش ما، مردم قبول کردند اما با دندان های تیز و باالاخره از نهضت اطاعت کردند.
فرو نشاندن خشم مردم کاریست مشکل، من به یاد دارم که هزاران تن در دفتر نهضت جمع شده بودند و گریه میکردند و از رهبری نهضت اجازه میخواستند تا از خود واکنشی نشان دهند. من برای یک ساعت اجازه خواستم که وقت بدهند و لحظاتی مرا تنها بگذارند، چون در حالت خشم و عصبانیت نباید تصمیم گرفت و قضاوت کرد چون قضیۀ یک ملت مطرح است نه یک فرد. و حتی از رهبریت نهضت هم اجازه خواستم که کسی با من نباشد و کاملاً تنها باشم… بعداً برگشتم به تالار و کمی صمیمانه و آرام صحبت کردم. “از دستاوردهای نهضت تا اکنون همین بوده که پیروانش ازان اطاعت کرده و اگر به این روش اعتقاد دارید، حالا وقتش رسیده که باز هم گوش فرا دهید و اطاعت کنید. بگذارید این مسئولیت را بدوش من، و من پاسخگوی آن در قیامت نیز خواهم بود”. وقتی این چنین به آرامش سخن میگفتم متوجه شدم که از شدت، کاسته شد و مردم از خشم شان کمی پائین آمدند. و الحمدلله که این اعتماد بین نهضت است و بعد ها دیده شد که این تصمیم ما درست بود. اما دیگران برچسب های بر نهضت میزدند و ما را سیکولر میگفتند و همچون کلمات زشت را از جناح های مختلف میشنیدیم.
مرکز مطالعات: شما منحیث رهبر حزب نهضت اسلامی تاجکستان، به ملت خود و به امت اسلامی چه پیامی دارید؟
دکتور کبیری: پیام من به مسلمانان اینست که اولویت های عالم اسلامی را خوب بشناسید، متأسفانه که عالم اسلامی وارد یک مرحلۀ شده است که چالش ها و تهدید های زیادی متوجه ماست، بحث های جدیدی در میان آمده و بحث های جدید و قدیمی که بزرگان ما توانسته اند تا حدی حل کنند همچون مسائل شیعه و سنی و امثال اینها و هدف من اینست که اختلافات را کنار بگذاریم و در مسائل اختلافی از همدیگر گذشت نمائیم و به جدل نپردازیم و این خواهش من از امت اسلامی است.
و به ملت تاجک نیز این پیام من است که این رسالت تاریخی که ما در طول تاریخ داشتیم و پرچمدار اسلام در منطقه بودیم، بار دیگر آنرا بدست بگیریم و دیگران را هم بگذاریم که در بر افراشتن این پرچم سهم بگیرند.
سپاس