تحلیل هفته
این نشریه مجموعه از تحلیل واقعات مهم در طول یک هفته است که توسط مرکز مطالعات استراتیژیک و منطقوی جهت تحلیل وضعیت سیاسی، امنیتیو اقتصادی کشور، تهیه و نشر میگردد تا نهاد ها و مراجع مختلف از آن استفاده نمايند.
افغانستان در هفته که گذشت
سفر هيأت طالبان به ايران و ملاقات آنها با مقامهاي ايراني از جمله موضوعات مهم هفته قبل بود. تحليل گران به اين نظر هستند كه سفر طالبان از كشور قطر به ايران اين را هم ثابت كرد كه طالبان در قطر دفتر فعال دارند و كشور قطر اين دفتر را به حيث نمايندگي سياسي و ديپلماتيك طالبان پذيرفته است. موجوديت اين دفتر بر خلاف اراده و اظهارات حكومت افغانستان است چون حكومت افغانستان همواره از فعال نبودن دفتر طالبان و پيش شرط هاي در اين مورد خبر داده است.
بخش سياسي
فضل الرحمن اوريا: طالبان ميخواهند از انزواي سياسي خارج شوند!
گروه طالبان تایید کرده که نمایندگانش به ایران سفر کرده و در باره موضوعات مختلف با مقامات ایران گفتگو کرده اند. خبرگزاری فارس گزارش داده است كه اعضای نمایندگی سیاسی طالبان با مقامات امنیتی جمهوری اسلامی ایران در تهران ملاقات کرده‌اند. قاري يوسف احمدي سخنگوي طالبان سفر مذكور را تأييد كرده است.
در اين مورد آقاي فضل الرحمن اوريا كار شناس مسائل سياسي در مصاحبه اي كه با آنها داشتيم، چنين ابراز نظر كردند :
” اين اولين سفر هيأت از نمايندگان طالببه ايران نبوده ، قبلاً هم سه بار از طرف ايرانبه طالبان دعوت نامه فرستاده شده، بار اول جهت اشتراك در يك همايش بين المللي در مورد سوريه كه اين دعوت با مخالفت قطر مواجه شد و قطر اجازه سفر طالبان را به ايران نداد و طالبان در اين همايش شركت نكرد. بار بعدي نيز به طالبان دعوت نامه فرستاده شد و اين بار هيأت سه نفري از طالبان به موافقه قطر وارد تهران شد و روي مسائل خاص بحث و گفتگو كردند. در اين اواخر نيز باز هم به اساس دعوت تهران و اجازه قطر، هيئت طالبان وارد تهران شد. قبل از رفتن به اصل سؤال ميخواهم در اينجا يك تبصره داشته باشم. يك مكان ديپلماتيك معمولاً مصئونيت دارد، بطور مثال، در افغانستانبا طالبان مي جنگند مگر نماينده هاي با صلاحيت طالبان در قطر حضور دارند و مصئون هستند پس گفته ميتوانيم كه دفتر و مكان آنها مصئونيت دارد. اين بدان معني است كه كشور ميزبان(قطر) دفتر مذكور را به حيث نمايندگي سياسي و ديپلماتيك و اعضاي آن دفتر را بحيث ديپلمات ها پذيرفته است. و اين بر خلاف اراده حكومت افغانستان است كه ميگويد در قطر دفتر طالبان فعال نيست و وجود ندارد و ما آنرا تحت شرايط خاص فعال ميكنيم، ولي ديده ميشود كه دفتر طالبان از قبل در آنجا فعال است و طالبان از همين دفتر به جاپان، فرانسه و برخي كشور هاي ديگر از جمله ايران سفر كرده اند و اكنون باز هم به ايران سفر كردند. طالبان از طريق همين دفتر با كشور هاي منطقه و جهانتماس برقرار مي نمايند و ميخواهند طالبان را از انزواي سياسي كه دارند بيرون كنند.
هدف سفر هيأت طالبان را به ايران، اساساً سه موضوع تشكيل ميدهد: نخست ترميم روابط بين طالبان و تهران، دوم ايجاد ميكانيزم همكاري و سوم نقش تهران بعد از سال 2014 در پروسه هاي كه در افغانستان بوجود خواهد آمد. تهران فكر ميكند كه طالبان به حاكميت خواهد رسيد و يك عده از گروه ها، افراد و اشخاص[مورد نظر تهران] بايد در حاكميت شريك باشند و حقوق آنها بايد محفوظ باشد. در كنار اين سه موضوع آجندا هاي فرعي ديگر نيز در اين سفر وجود داشته است”.
وي در پاسخ به سؤالي كه آيا اين سفر ميتواند تأثيري روي روند صلح داشته باشد چنين گفت:” در اين سفر قطعاً روند و پروسه صلح مطرح نيست. قطعاً حكومت افغانستان مطرح نيست. با ميزبان شدن در اين ملاقات، ايران خواست چند موضوع را ثابت كند از جمله اينكه طالبان مشروعيت دارد و حكومت آقاي كرزي مشروعيت ندارد به دليل اينكه طالبان و حكومت افغانستان دو قطب مخالف اند و يكي از آنها ميتواند مشروعيت داشته باشد. ايران وقتي به طالب مشروعيت ميدهد، مشروعيت حكومت آقاي كرزي را نزد خويش نفي مي كند. و همچنان وقتي طالب مشروعيت دارد، حكومت فعلي افغانستان مشروعيت ندارد پس حضور امريكا در افغانستان نيز مشروعيت ندارد.
از لحاظ استراتيژيك، اين گونه سفر ها، يك نوع همگرايي منطقه اي محسوب ميشود براي حل مشكل افغانستان. روز جمعه باراك اوباما در يك كنفرانس مطبوعاتي گفت كه ما حاضر هستيم روي مسأله افغانستان با ايران مذاكره نماييم. چندي قبل نماينده هاي ايران جهت اشتراك در يك همايش به هرات آمدند و اعلان كردند كه ما حاضر هستيم روي مسأله افغانستان و عراق با امريكا مذاكره نماييم. و همچنان قطر با وجود كه قطب مخالف ايران است، به طالبان اجازه ميدهد تا به اساس دعوت ايران به آن كشور سفر نمايند. پس در اينجا يك نوع همگرايي منطقه اي بين قطر و ايران و برخي كشور ها در حاليكه پاليسي ها و اهداف متضاد دارند، روي بعضي مسائل مربوط به افغانستان وجود دارد. ولي اين همگرايي به اين معني نيست كه فردا ثمر خواهد داد. اين همگرايي يك پروسه طولاني ميباشد و ممكن است ثمر بدهد و ممكن است به شكست مواجه شود”.
داکټر وحيدالله مصلح: طالبان غواړي، له ايران سره د مخالفت پر ځای، له تفاهمه کار واخلي!
د طالبانو ډلې منلې، چې استازي يې ايران ته په رسمي سفر تللي او د بېلابېلو موضوعاتو په اړه يې، د دغه هېواد له چارواکو سره خبرې اترې کړې دي. څو ورځې مخکې د ايران فارس خبري آژانس رپوټ ورکړی و، چې د طالبانو د سياسي استازنځي غړو د ايران د اسلامي جمهوريت له امنيتي چارواکو سره، د دغه هېواد په پلازمېنه په تهران کې کتلي دي. د طالبانو وياند قاري يوسف احمدي دغه سفرتاييد کړی دی.
په دې اړه، د سیمه ییزو او ستراتیژیکو څيړنومرکزمرستيال او سياسي چارو شنونکی داکټر وحيدالله مصلح داسې نظر لري:” په دغسې کتنو کې د ايران او طالبانو دواړو لوريو لېوالتيا د پام وړ ده، د ايران لېوالتيا خو له هغه ځايه څرګنده ده، چې په پرله پسې ډول طالبانو ته د سفر بلنې ورکوي او زمينې ورته مساعدوي او طالبان بيا دغسې بلنو ته په مثبت ځواب سره، غواړي خبرو اترو ته خپلهلېوالتياوښيي.
داسې ګومان کېږي، چې طالبان په دغسې خبرو سره غواړي، له ايران سره د ټکرونو پر ځای، د تفاهم ژبه ولري. طالبان ښايي په دې فکر کې هم وي، چې تر ۲۰۱۴ وروسته پړاو کې به، دوی مرکزي کردار ولري؛ نو په دغسې راتلونکي کې هغوی د يوه مخالف او دښمن ايران پر ځای، يوه متفاهم ايران ته لومړيتوب ورکوي. د ځينو رسنيو په حواله داسې ويل کېږي، چې د خبرو اترو پر مهال د طالبانو سياسي استازو ايران ته ددې قناعت ورکولو هڅه کوله، چې تر ۲۰۱۴ وروسته پړاو کې، دوی د بېلابېلو قومونو او مذهبي ډلو د مشارکت پر بنسټ دولت غواړي.
له بلې خوا داسې تحليل هم شته، چې ايران په سيمه کې د نفوذ ګڼ انتخابونه ځانته خوندي کوي او په دې ډول له نړيوالو او سيمه ييزو قوتونو سره چنې وهي.
د خبرو اترو په يوه بله موخه کې، طالبان له دغسې فرصتونو څخه په استفادې سره، غواړي چې ايران ته له درېيم لاس پرته نېغ په نېغه خپل سياستونه په خپله روښانه کړي.
داسې ويل کېږي چې، په ايران کې د خبرو اترو پلاوي په دوو نژدې وختونو کې تللي او راغلي دي، کوم پلاوي چې د ايران د دولت په بلنې سره د “علماوو او اسلامي ويښتابه” تر سرليک لاندې کنفرانس کې برخه اخېستې وه، د طالبانو د وياند قاري يوسف احمدي په وينا، ددوی استازو هلته د مهمو نړيوالو مسئلو په اړه د اسلامي امارت ليدلوری بيان کړ. د احمدي د وينا له مخې، د طالبانو استازو له ايراني لوري سره په خبرو اترو کې، په ايران کې د افغان کډوالو پر ستونزو هم خبرې وکړې او له ايراني چارواکو يې غوښتي دي، چې د افغان کډوالو ستونزو ته پام وکړي او د بدو پېښو مخه دې ونيسي.
که دا خبرې واقعيت ولري؛ نو په ايران کې طالبان، هم په نړيوالو قضيو او هم د افغان کډوالو په قضيه کې له قوي دريځه خبرې کوي او د خبرو دغسې سير د طالبانو لپاه يوه مهمه لاسته راوړنه ده.او بالاخره د طالبانو دا مانور بيا هم د دولت پر کمزورتيا او د طالبانو پر سياسي ګټې دلالت کوي، افغان دولت هر ځل، تر خبرو اترو وروسته ماحول کې خبرې کوي. دوی يا خو د خبرو اترو غندنې کوي او يا هم له مقابل لوري د سپيناوي غوښتنه”.
بخش اقتصادي
افغانستان داراي خط بزرگ آهن خواهد بود:
حامد کرزی رئیس جمهوری افغانستان برای شرکت در مراسم افتتاحپروژه راه آهن ترکمنستان-افغانستان-تاجیکستان، به عشق‌آباد رفته است. دفتر آقای کرزی در اطلاعیهای نوشته که در افتتاحیهرئيسان جمهور تركمنستان و تاجكستان نيز حضور خواهند داشت. تفاهمنامه ساخت این راه آهن بین سه كشوردر آغاز سال جاري به امضأ رسيد.
در مورد نفع پروژه مذكور براي اقتصاد كشور، استاد سيف الدين سيحون، كارشناس مسائل اقتصادي و استاد در فاكولته اقتصاد پوهنتون كابل چنين ميگويد:”راه خط آهن مذكور اولاً همكاري اقتصادي بين سه كشور افغانستان، تركمنستان و تاجكستان را گسترش ميدهد. ثانياً به افغانستان فرصت ميدهد تا از نظر اقتصادي با جهان ارتباط بيشتر برقرار نمايد مخصوصاً اينكه توسط اين خط آهن افغانستان ميتواند كالا، مواد و محصولات توليدي خود را در منطقه و عمدتاً به ايران، آسياي ميانه، قرغزستان و از آن طريق به چين صادر نمايد. اين ها همه فرصت ها و زمينه هاي هستند براي گسترش همكاري هاي گسترده تر منطقه اي. از همه مهمتر اينكه ارتباطات بين سه كشور افغانستان و تاجكستان كه كاملاً محاط به خشكه هستند و تركمنستان را كه به مساحت كم، به بحيره كسپين راه دارد، گسترش ميابد و فرصت ها، زمينه ها و افق هاي جديد تجارتي را به روي كشور هاي مذكور باز مي نمايد. خط آهن علاوه بر اينكه كاربرد انتقالاتي گسترده دارد از نظر عرضه كالا ها، از طرف ديگر حجم انتقال اموال را بالا ميبرد، رفت و آمد، جهانگردي و امكانات ديگر را مساعد ميسازد، يك تحول در همكاري هاي منطقه اي نيز محسوب ميشود. عمده ترين مشخصه اي همكار ي هاي منطقه اي اين است كه به كشور ها فرصت ميدهد تا از امكانات اقتصادي و ظرفيت هاي نهفته خويش استفاده نمايند و جمله زمينه هاي همكاري منطقه اي، پيشرفت هاي انتقالاتي و سهولت هاي ترانزيتي و ترانسپورتي است. اگر اين همكاري ها توسعه نمايد، مسلماً افغانستان از طريق تركيه به اروپا و از طريق قراقرم ميتواند به چين و جنوب آسيا وصل شود و به افغانستان يك افق تازه اي براي گسترش همكاري هاي اقتصادي ميبخشد”.
استاد سيحون در پاسخ به سؤال كه آيا اين طرح با در نظر داشت وضع سياسي و امنيتي و فساد موجود در كشور، قابل اجرأ خواهد بود، افزود: “ظرفيت عظيمي در عقب اين پروژه وجود دارد كه عبارت از سازمان همكاري اقتصادي( ايكو) است. اگر ايكو اين پروژه را تمويل نمايد، از نظر زيرساختي و امكانات، زمينه براي تطبيق آن وجود دارد. تعهدي نيز از طرف ايكو در مورد تمويل و تطبيق اين پروژه وجود دارد و بالاخره ايكو هيچ راه ديگر ندارد جزء تطبيق اين پروژه چون ايكو يك سازمان اقتصادي است و اگر هدف آن گسترش همكاري گسترده تر اقتصادي و منطقوي باشد، بايد اين گونه برنامه ها را در درازمدت محقق نمايد. بايد به ياد داشته باشيم كه همكاري هاي منطقه اي مسائل يك و دوسال و آرزوهاي كوتاه مدت نيستند و طرح هاي بلند مدت و دراز مدت هستند كه مسلماً بالاخر در يك زماني محقق شوند. ايكو كه افغانستان، تاجكستان و ايران از جمله اعضاي آن هستند، ميتواند بر مبناي امكانات و ظرفيت هاي خويش و تمويل اين پروژه و با استفاده از توانايي هاي فني و تخنيكي كشور هاي عضو خويش، اين پروژه را احداث نمايد.
در مورد تأثير امنيت روي اين پروژه بايد گفت كه بسياري اوقات فعاليت هاي اقتصادي[مؤثر] باعث ثبات و امنيت ميشود. يك بخش از ناپايداري ثبات و امنيت افغانستان به نارسايي هاي اقتصادي، بيكاري، ضعف زيرساخت ها و نارسايي هاي اجتماعيبر ميگردد. اگر پروژه هاي اقتصادي در گوشه و كنار افغانستان احداث شود، راه را براي امنيت و ثبات گسترده تر و بهتر ميسازد.
بخش صلح و تفاهم
صلاح‌الدین‌ربانیپس از سه‌سال انتقاد می‌کند!
ذاکر جلالی
صلاح‌الدین ربانی، رئیس شورای عالی صلح افغانستان، می‌گوید اگر روند صلح این کشور به نفع و خواست مردم نباشد، حاضر است روی میکانیزم دیگری فکر کند. آقاي صلاح الدين رباني اين موضوع را در مراسم دومین سالگرد کشته شدن ژنرال داوود كه در آن شماری از مقام های دولتی، اعضای پارلمان افغانستان، سران احزاب، مخالفان سیاسی و فرماندهان جهادی حضور داشتند، اظهار داشت.
صلاح‌الدین‌ربانی، سرپرست حزب جمعیت اسلامی و رئیس شوری عالی صلح دو سال قبل، به حیث رئیس شورای عالی صلح گماشته شد. کار این شوري از نخستین روزها در هاله‌ای ابهام به سر می‌برد. استاد برهان الدين ربانی ظاهراً توسط “جرگه‌ای مشورتی صلح” انتخاب شد اما در پس پرده معلوم بود که رئیس جهمور کرزی از این طریق استاد ربانی را وارد نظام ساخت. استاد قبل از احراز اين پست، در جهت مخالف نظام قرار داشت. تیم حاکم با تأسیس این شوري نه تنها این که استاد ربانی را از مخالفت منصرف ساخت، بلكه یک منبع خوب مصروفيت برای یک تعداد اشخاصی که نمی‌توانستند در دیگر ارگان‌ها ايفاي وظيفه نمايند، گرديد. از آغاز کار معلوم بود که این شوري نمی‌تواند نقش پُل ارتباطی میان حکومت آقای کرزی و مخالفین مسلح را بازی نماید. چون از آغاز جرگه و بعداً تأسیس شوري، مخالفین مسلح به ویژه طالبان مخالفت شان را با اين شوري ابراز داشتند.
کار شورای عالی صلح نه تنها این‌که از سوی مخالفین مسلح مورد علاقه قرار نگرفت، بلکه با موج مخالفت‌های مخالفین سیاسی نظام حاکم نیز قرار گرفت.
سرانجام پس از دو سال کار، صلاح‌الدین‌ربانی به نحوی از فرآیند صلح ابراز ناامیدی کرد.
آقای ربانی که به تاریخ یازده جوزا در مراسم یادبود قتل جنرال داوود سخنرانی می‌کرد گفت:
“در یکسال که این مسئولیت را دارم، همواره با اعضای ارشدجمعیت اسلامی هماهنگ بوده ایم. هرگاه جمعیت اسلامی تشخیص دهد که منافع مردم افغانستان با این میکانیزم تأمین نمی‌شود، در آنصورت مشترکاً تصمیم دیگری اتخاذ خواهیم کرد.”
اكنون که پس از سه سال، این شوري نتوانسته دست آوردی داشته باشد، آقای ربانی به‌خاطر فرار از مسئولیت، بر نحوه‌ای کار این شوري ابراز شک و ترديد مي نمايد.
متأسفانه نظام حاکم تا حال نتوانسته جهت آوردن صلح، كار هاي لازم را انجام دهد و اكنون ابراز ترديدها در مورد روند فعلي صلح، جزء فرار از مسئولیت نمی‌تواند مفهومی دیگری داشته باشد. پایان