هفتۀ گذشته (۱۰ و ۱۱ حوت سال ۱۳۹۷هـ ش) در ۱۷ ولایت کشور به دلیل ریزش شدید برف و باران سیلاب‌هایی سرازیر شد که در کنار تخریب صدها خانۀ مسکونی، باعث کشته و زخمی شدن ده‌ها تن از هموطنان ما گردید. در این میان سنگین‌ترین تلفات را مردم ولایت‌های جنوب کشور متحمل شدند.
با آنکه افزایش بارنده‌گی برف و باران در زمستان امسال امیدواری‌هایی برای رفع خشک‌سالی در افغانستان را نیز بیشتر ساخته است؛ اما خسارات ناشی از این بارنده‌گی‌ها زنده‌گی مردم را متأثر ساخته و باعث آواره شدن صدها خانواده گردیده است.
عدم رسیده‌گی به مشکلات مردم در بارنده‌گی‌های اخیر و نبود اقدامات پیشگیرانۀ دولت افغانستان در برابر حوادث طبیعی مورد انتقاد مردم قرار گرفته است. در برخی ولایت‌ها خانواده‌هایی که به دلیل سیلاب‌ها آواره شده‌اند، تا هنوز حتی به نیازهای اولیۀ آنان نیز رسیده‌گی نشده است.
در این مطلب روی بارنده‌گی‌های اخیر در کشور، خسارات و تلفات ناشی از این بارنده‌گی‌ها و مشکلاتی که مردم در این وضعیت با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، مورد بحث قرار داده شده است.
بارنده‌گی‌های اخیر
افزایش بارنده‌گی‌ها در سراسر کشور در حالی است که سال گذشته به دلیل خشک‌سالی در ۲۰ ولایت افغانستان نزدیک به دو میلیون فرد با نبود مواد خوراکی مواجه بودند و به همین دلیل حدود ۳۵۰ هزار افغان از سرزمین‌های شان آواره شده بودند.
به گفتۀ ادارۀ هواشناسی افغانستان میزان بارنده‌گی‌های امسال در طول دو دهۀ اخیر کم‌سابقه بوده. در زمستان امسال در تمام کشور میزان بلند بارش برف و باران یک نوید خوب برای از بین رفتن خشک‌سالی در سال‌های گذشته بوده است.
بر بنیاد یافته‌های وزارت انرژی و آب افغانستان، در سال روان میزان بارنده‌گی نسبت به سال گذشته یک و نیم برابر و نیز نسبت به پنج سال گذشته ۵۱ درصد افزایش یافته است. این وزارت سال ۱۳۹۸ هـ ش را نظر به افزایش آب، یک سالی خوب ارزیابی کرده و گفته است که افزایش بارنده‌گی برف و باران در کشور برای تأمین منابع آب زراعتی و بهبود محیط زیست کشور، مؤثر خواهد بود.
با برف‌باری‌های امسال میزان برف‌باری در مناطق سرد سیر کشور نیز نظر به سال‌های قبل افزایش یافته است. به گفتۀ مسوولان ریاست حفظ سالنگ‌ها، ریزش برف‌های اخیر در سالنگ‌ها در بیست سال اخیر بی‌پیشینه بوده و در حال حاضر ضخامت برف در سالنگ‌های شمالی و جنوبی نزدیک به ۱۲ متر رسیده است.
خسارات و تلفات بارنده‌گی‌های اخیر
زمستان امسال پر از برف و باران بود، میزان بلند بارنده‌گی با آنکه امیدهایی از بین رفتن خشک‌سالی را در کشور با خود دارد؛ اما در چند روز اخیر با سراریز شدن سیلاب‌ها در بیشتر ولایت‌های کشور، بخصوص ولایت‌های جنوبی، مردم متحمل خسارات و تلفات زیادی شدند.
بر بنیاد آمار وزارت دولت در امور رسیده‌گی به حوادث طبیعی، در کل به دلیل وقوع سیلاب‌ها و برف‌باری‌های چند روز اخیر در ۱۷ ولایت کشور تا کنون بیش از ۵۰ تن کشته و ۱۴۰ تن دیگر زخمی شده‌اند. همچنان در جریان این رویدادها ۹۲۶ خانه به گونۀ کامل از بین رفته است و حدود دو هزار خانۀ دیگر قسما تخریب شده است.
در این میان، تلفات سنگین را ولایت قندهار متحمل شده است. به گفتۀ مسوولان محلی این ولایت در ولسوالی های ارغنداب، دامان، سپین بولدک و شهر قندهار با سرازیر شدن سیلاب‌ها در روزهای ۱۰و ۱۱ حوت سال جاری حدود ۲۵ تن جان باختند و بیش از ۲۰ تن دیگر زخمی شدند. در این ولایت صدها خانۀ مسکونی تخریب گردیده و نیز به هزارها جریب زمین زراعتی آسیب دیده است.
در کنار ولایت قندهار، ولایت‌های هلمند، فراه، هرات و نیمروز، نیز از جمله ولایت‌های اند که به دلیل بارنده‌گی‌های شدید و سرازیر شدن سیلاب‌ها، چندین تن در آن کشته و زخمی شدند و نیز صدها خانۀ مسکونی تخریب گردید. لوگر، غزني، پکتیکا، پکتیا، تخار، بغلان، لغمان، ننگرهار، بامیان، دایکندی، خوست، نورستان و پنجشیر نیز از جمله ولایت‌های اند که در بارش‌های اخیر خسارات جانی و مالی متحمل شده‌اند.
بر بنیاد معلومات مسوولین حفظ و مراقبت سالنگ‌ها در جریان برف‌باری‌های زمستان امسال بیش از ۱۳۰ برف‌کوچ با ابعاد بزرگ سرازیر شده و نیز در جریان زمستان امسال گذرگاه سالنگ هفت بار به دلیل بارش برف به روی ترافیک مسدود شده و در رفت و آمد مردم مشکلاتی زیادی را به بار آورده بود.
در برف‌باری‌های اخیر علاوه از گذرگاه سالنگ، شاهراه بزرگ کابل ـ قندهار در ولایت‌های وردگ، غزنی و زابل، کوتل حاجی گک، کوتل شیبر ولایت بامیان، کوتل ستوکندو در ولایت پکتیا و نیز راه‌های مواصلاتی تمامی ولسوالی‌های ولایت‌های غزني، غور، بامیان و دایکندی با مراکز ولایت‌ها به روی ترافیک مسدود شده بود.
در روزهای که شاهراه برزگ کابل ـ قندهار مسدود بود، صدها موتر مسافر بری و باربری تا دور رزو در دشت‌ها بند مانده بود و صدها تن ار مسافرین در هوای سرد و نبود مواد خوراکی در وضعیت بدی بسر بردند. همچنان در ولایت غزنی به دلیل مسدود بودن راه‌ها، سه تن جان باختند.
نبود اقدامات پیشگیرانه
سرازیر شدن سیلاب‌ها و برف‌کوچ‌ها از جمله حوادث ناگوار طبیعی است که همه‌ساله در گوشه و کنار جهان اتفاق می‌افتد و باعث خسارات مالی و جانی زیادی می‌شود. هرچند جلوگیری این‌گونه رویدادها مشکل است؛ اما دستورالعمل‌های مقابله با این گونه موارد اضطراری و اقدامات پیشگیرانه‌ای وجود دارد که تهدیدها و زیان‌های این گونه حوادث ناگوار طبیعی را، کاهش می‌دهند.
در افغانستان به دلیل نبود اقدامات پیشگیرانه همه‌ساله با آغاز بارنده‌گی‌های موسومی و سرازیر شدن سیلاب‌ها، مردم تلفات و خسارات زیادی متحمل می‌شوند. با آنکه هربار با سرازیر شدن سیلاب‌ها و یا وقوع حوادث طبیعی حکومت افغانستان با انجام عملیات امداد رسانی تلاش می‌کند تا مردم و اموال شان را نجات دهد؛ اما تا هنوز برای جلوگیری از پیامدهای ناگوار رویدادهای طبیعی در کشور کار بنیادی انجام نیافته است تا به دلیل آن قبل از وقوع حوادث مردم آماده باشند.
وزارت دولت در امور رسیده‌گی به حوادث طبیعی گفته است که در جریان سرازیر شدن سیلاب‌های اخیر تنها در ولایت‌های قندهار و فراه بیش از دو هزار فرد گیرمانده به دلیل سیلاب‌ها، توسط نیروهای امنیتی افغان نجات یافته اند. به گفتۀ مسوولان این وزارت، در جریان وقوع حوادث اخیر وزارت دولت در امور رسیده‌گی به حوادث طبیعی در همکاری به وزارتخانه‌های سکتوری، ۳۳ میلیون و یک صد هزار افغانی پول نقد و مواد غذایی برای ۱۲ هزار و ۴۹۱ خانواده و مواد غیر غذایی برای سه هزار و ۱۸۳خانواده در نظر گرفته شده است که هم اکنون به منظور پاسخ‌دهی به حوادث احتمالی به ۱۷ ولایت کشور انتقال داده شده است.
عدم مؤثریت وزارت دولت در امور مبارزه با حوادث طبیعی، یکی از عوامل مهم عدم رسیده‌گی کمک‌ها به مردم متضرر است. این وزارت به دلیل نداشتن یک پلان و استراتژی عملی سالانه در بدترین وضعیت قرار دارد و حتی در زمان وقوع حوادث اخیر مسوولان این وزارت نتوانستند کمک‌های اولیه را در روزهای نخست به مردم برسانند.
نتیجه‌گیری
سیلاب‌ها، زلزله، برف‌کوچ‌ها، لغزش زمین، خشک‌سالی و غیره حوادثی اند که همواره هموطنان ما حین بروز آن با مشکلات فراوانی روبرو می‌شوند و بعد از وقوع آن ادارات مؤظف وظیفۀ امدادرسانی را، آن هم به کندی به پیش می‌برد؛ ولی مانند کشورهای دیگر پیش از وقوع رویدادها، برای جلوگیری و یا کاهش زیان‌های آن، کاری صورت نمی‌گیرد.
در حالی که افغانستان از نظر سیاسی و امنیتی در یک حالت دشوار قرار دارد و نیز به دلیل وضعیت اقتصادی ناگوار، مردم این کشور با مشکلات زیاد اقتصادی روبرو اند. در همچون یک حالت سرازیر شدن سیلاب‌ها و وقوع سایر حوادث طبیعی بر وضعیت اقتصادی مردم تأثیرات منفی دارد، خساراتی که در نتیجۀ وقوع حوادث طبیعی به بار می‌آید، ضربۀ سنگینی به اقتصاد هموطنان می‌رساند.
بر اساس مطالعاتی که در مورد کاهش زیان‌های حوادث طبیعی انجام شده، این سلسله دارای چهار مرحله می‌باشد؛ اول: اوقات پیش از وقوع حوادث غیرمترقبه؛ دوم: زمانی که اسباب حوادث طبیعی موجود شود؛ سوم: هنگام بروز حوادث؛ و چهارم نیز مرحلۀ پس از وقوع حادثه می‌باشد.
در کل نیاز است که دولت افغانستان مرحلۀ پیش از وقوع حوادث طبیعی را در نظر داشته باشد و تدابیر لازم به هدف جلوگیری و یا کاهش زیان‌های همچو حوادث را روی دست بگیرد. همچنان آگاهی عمومی به مردم در رابطه به چگونگی اقدامات پیشگیرانه نیز می‌تواند در کاهش خسارات و تلفات همچون حوادث کمک کند.
پایان