در کشوری فقیری همچون افغانستان که حدود چهل درصد مردم آن زیر خط فقر زندگی می‌کنند، وقوع رویدادهای آتش‌سوزی در مراکز تجارتی، یکی از چالش‌های دیگری در برابر زندگی مردم این کشور می‌باشد که به دلیل آن در هر رویداد آتش‌سوزی، هزار‌ها تن دارایی‌های خود را از دست می‌دهند.
هفتۀ گذشته (۷/دلو/۱۳۹۷ هـ ش) در نتیجۀ آتش‌سوزی در مارکیت تجارتی میلاد مندوی شهر کابل حدود ۴۰۰ دکان با تمام اموال آن سوخت. به گفتۀ سرای‌دار این مارکیت علت آتش‌سوزی در مارکیت میلاد، شارتی برق بوده که در یکی از دکان‌های داخل این مارکیت شده بود.
به دلیل ناوقت رسیدن اطفائیه و عدم کنترول آتش‌سوزی در مارکیت میلاد، به مارکیت‌های تجارتی ریحان و داوی که در جوار مارکیت میلاد قرار داشتند نیز خساره وارد شده است و در کل به گفتۀ آذرخش حافظي، عضو ارشد اتاق تجارت و صنایع افغانستان، این آتش‌سوزی بیش از یک میلیارد دالر خسارۀ مالی رسانده است.
رویدادهای آتش‌سوزی‌های اخیر در کابل، عوامل آتش‌سوزی‌ها در مراکز تجارتی و راه‌های جلوگیری از حوادث آتش‌سوزی از جمله مواردی اند که در این تحلیل مورد بحث قرار گرفته است.
رویدادهای اخیر آتش‌سوزی
آتش‌سوزی اخیر در مارکیت‌های مندوی شهر کابل در حالی تازه‌ترین خبرهای هفته را به خود اختصاص داده است که در این اواخر تنها در شهر کابل چندین مارکیت بزرگ تجارتی در چنین رویدادها سوختند و به صاحبان آن میلیون‌ها دالر خساره وارد گردید.
حدود یک ماه قبل به تاریخ ۱۳ جدی سال جاری خورشیدی در چهارراهی حاجی عبدالحق از مربوطات حوزۀ نهم شهر کابل به دلیل نامعلوم نخست در یک تانک تیل آتش‌سوزی آغاز شد و بعداً به ساختمان نزدیک تانک تیل، کابل تاور سرایت کرد که در آن سه تن جان باختند و حدود ۴۴ تن دیگر مجروح شدند و نیز افزون به تلفات انسانی، خسارات مالی زیادی نیز در پی داشت.
در ماه عقرب ۱۳۹۷هـ ش در مربوطات حوزۀ دوم شهر کابل در جادۀ نادر پشتون دو مارکیت بزرگ تجارتی، خیرخوا و زرنگار که از جمله مراکز بزرگ وسایل الکترونیکي در افغانستان بود و حدود ۸۰۰ دکان داشتند در یک آتش‌سوزی مهیب بگونۀ کامل سوختند و شعله‌های آتش میلیون‌ها دالر سرمایۀ مردم را به خاکستر تبدل نمود.
حدود یک و نیم سال قبل به تاریخ ۱۳ عقرب ۱۳۹۶هـ ش مارکیت قدیمی تیمورشاهی واقع در شهر کابل در آتش سوخت. همچنان چند ماه قبل از همین حادثه، مارکیت بزرگی تجارتی اباسین ځدران واقع در میرویس میدان شهر کابل، نیز در یک آتش‌سوزی سوخت که در آن یک تن جان باخت و حدود ۸۰ میلیون دالر خساره به مردم وارد گردید.
این همه از نمونه‌های آتش‌سوزی‌های است که بر اساس آمار اطاق تجارت و صنایع افغانستان در هر رویداد ده‌ها میلیون دالر زیان‌های مالی به مردم وارد شده است و در کل وقوع چنین رویدادها ضربۀ برزگی اقتصادی برای افغانستان و مردم این کشور می‌باشد که لازم است حکومت افغانستان در حفظ سرمایه‌های مردم تلاش کند.
عوامل آتش‌سوزی در مراکز تجارتی
با آنکه تاکنون اطلاعات دقیق و مؤثق از علت‌های اصلی آتش‌سوزی‌ها در مراکز و مارکیت‌های بزرگ تجارتی بیشتر مبهم بوده است؛ اما نظر به بعضی شواهد و یافته‌ها، از موقیعت‌های آتش گرفتگی و نکات توصیه‌یی ذکر شده از سوی گروه‌های آتش‌نشانی اینجا به چند مورد می‌توان اشاره داشته باشیم:
استفاده از ابزار برقی و گازی: استفاده از وسایل گرم‌کن و سردکن چون بخاری‌های گازی و برقی، همچنان آب‌گرمی‌ها توسط دکانداران همراه با بی‌تفاوتی برخورد با این وسایل آتش‌زا، باعث آتش‌گیری شده و زمینۀ آتش‌سوزی‌ها را مهیا می‌کند.
غیر معیاری بودن مارکیت‌ها: اکثریت مارکیت‌ها در افغانستان بدون در نظرداشت تمام معیارها و ضرورت‌ها اعمار شده‌اند. در این مارکیت‌ها بدون در نظرداشت کدام احتمال خطر، بند بودن راه‌های کمک‌رسانی، موجودیت لین‌های برهنه و فرسوده، سیستم غیر معیاری برق‌دهی و برق‌گیری با لین‌های کهنه و نصب جین‌بکس‌های برق در مکان‌های غیر مناسب در مارکیت‌های تجارتی، تماماً از جمله مواردی اند که باعث وقوع رویدادهای آتش‌سوزی می‌شوند. طوریکه سرای‌دار مارکیت میلاد علت آتش‌سوزی در این مارکیت را شارتی برق در یکی از دکان‌های داخلی این مارکیت عنوان می‌کند.
دست‌های مافیایی: با توجه به نوعیت برخی از رویدادها در مراکز تجارتی، تحلیل‌هایی نیز وجود دارد که در وقوع چنین رویدادها دست‌های مافیا و دزدان مافیایی نیز وجود داشته باشد. به گونۀ مثال هنگام وقوع چنین رویدادها افرادی نیز بازداشت می‌شوند که با استفاده از وضعیت اضطراری آتش‌سوزی در اماکن تجارتی، به سرقت اموال و پول نقد دکانداران می‌پردازند و در شماری از چنین رویدادها با پول‌های هنگفتی از سوی پولیس بازداشت نیز شده‌اند.
غفلت از مسؤولیت شهروندی: غفلت از مسؤولیت شهروندی که شامل عجله هنگام ترک دفتر یا محیط کاری و عدم اطمینان خاطر از بندکردن سویچ‌های برقی، انداختن بقایای سگریت، خاکستری جوش و رها سازی اشیای آتش‌زای دیگر چون پطرول، دیزل، تیل خاک و گاز مایع در اماکن مسکونی و تجارتی از سوی شهروندان، نیز باعث آتش‌گیری شده و باعث خسارات هنگفت مالی میشود.
نبود سیستم ایمنی: عدم تجهیز مراکز تجارتی با سیستم ایمنی حد اقل وسایل ابتدایی ضد حریق از قبیل کپسول‌ها و همچنان نبود سیستم اطفائیه در یک مرکز تجارتی که به صدها ملیون افغانی در آنجا سرمایه‌گزاری شده است، باعث میشود که بسا اوقات از یک حادثۀ اندک یک رویداد بس بزرگ به وجود بیاید.
غیر منظم بودن سیستم شهری: بسیاری ساحات شهر کابل بدون ماستر ۤپلان شهری آباد شده اند. گاهی اوقات اگر شما به داخل شهر متوجه ساختار آن شوید، به نامنظمی شهر پی خواهید برد؛ مثلا دریک راسته شما هم نانوائی، هوتل، رخت فروشی، گاز فروشی و د فترهای تجارتی را مشاهده خواهید کرد که درین صورت نمی‌توان توقع داشت که واقعات آتش‌سوزی رخ ندهند.
راه‌کارهای جلوگیری
در رابطه به جلوگیری از رویدادهای آتش‌سوزی مردم و حکومت هر دو مسوولیت دارند و لازم است در این رابطه توجه جدی داشته باشند. در کابل، برای جلوگیری از وقوع رویدادهای آتش‌سوزی و یا جلوگیری از سرایت آتش‌سوزی‌های نیاز است که به موارد ذیل توجه صورت گیرد:
آگاهی‌دهی به مردم: عدم موجودیت برنامه‌های آگاهی‌دهی به مردم در مورد جلوگیری از وقوع رویدادهای آتش‌سوزی یکی از عوامل مهم افزایش رویدادهای آتش‌سوزی در افغانستان است. حکومت مسوولیت دارد که از طریق آموزش و آگاهی‌دهی به شهروندان یاد بدهد که اشیای آتش‌زا را چگونه و در کدام موارد استفاده کنند، همچنان در هنگام آتش‌سوزی چه باید انجام دهند و از ابزار دست داشته خویش چگونه در جلوگیری از آتش‌سوزی استفاده نمایند.
استخدام ابزار پیش‌گیری: نصب کپسول‌های مناسب آتش‌نشانی نوع آبی، گازی و غیره در اماکن کاری و تجارتی و موجودیت یک سیستم اطفائیه در یک مارکیت تجارتی که ده‌ها میلیون افغانی در آنجا سرمایه‌گزاری شده است.
ستندردسازی ریاست اطفائیه: با آنکه دولت افغانستان برای حوادث آتش‌سوزی ارگانی مستقلی بنام ریاست اطفاییه دارد؛ اما غیر ستندرد بودن این اداره، نبود تجهیزات لازم و پرسونل مسلکی در ارگان اطفائیه باعث شده که آتش سوزی‌های کوچک سرایت بسیار داشته باشد و ۤبه آتش‌سوزی‌های مهیب تبدیل شود. در این عرصه نیاز است که حکومت افغانستان به معیاری‌سازی ریاست اطفائیه و افزایش تجهیزات لازم در اطفائیه‌ها، این بخش را قوی کند تا در کنترول آتش‌سوزی‌ها به وقت و موثر عمل کند.
توجه به سیستم بیمه و ستندرد سازی: نبود سیستم بیمه در افغانستان باعث میشود که سرمایۀ داران بعد از آن که سرمایه‌های خویش را در همچون رویدادها از دست می‌دهند، دوباره به کار و تجارت خود آغاز نکنند. چون به دلیل نبود موجودیت سیستم بیمه نمی‌تواند برای آغاز دوبارۀ کار خویش پولی را بدست آوردند. در این صورت نیاز است که مارکیت‌های بزرگ تجارتی بیمه شوند و در صورت وقوع همچون حوادث به مشکلات مردم رسیدگی صورت بگیرد. همچنان نیاز است که در هنگام اعمار تعمیرها مطابق ستندردهای لازم بین‌المللی کار صورت گیرد و تعمیرها با توجه به تمام ستندردهای و ضرورت‌های لازم اعمار شوند.
پایان